Atatürk’e Hakaret Suçu ve Cezası

Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu ve ilk Cumhurbaşkanı olarak tarihe damgasını vurmuş büyük bir liderdir. Ancak, tarihsel olarak bazı kişiler ve gruplar, Atatürk’e karşı olumsuz eylemlerde bulunmuş ve ona karşı suçlar işlemiştir. Bu suçlar, Atatürk’e aleyhine işlenen suçlar olarak adlandırılır ve genellikle ülkenin kurucu liderine karşı yapılan saygısızlık, hakaret veya saldırıları içerir. Atatürk’e aleyhine işlenen suçlar, 25/7/1951 tarihli ve 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanun ile Türk Ceza Kanununun ilgili maddeleriyle düzenlenmiştir. Bu yazıda, Atatürk’e karşı işlenen suçların hukuki ve tarihsel bağlamını inceleyerek, bu tür suçların Türkiye’deki yeri ve cezai sonuçlarını ele alacağız.

Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar

5816 sayılı kanun ile Mustafa Kemal Atatürk aleyhine işlenen suçlar düzenlenmiştir. Bu kanunda iki suç tipi yer almaktadır. Atatürk aleyhine işlenen suçlar Atatürk’ün hatırasına hakaret suçu ve Atatürk’ü temsil eden heykel, büst ve abideleri veyahut Atatürk’ün kabrini tahrip etme, kırma, bozma veya kirletme suçu. Bu suçlar günümüzde sıklıkla sosyal medya platformlarında işlenmektedir.

Madde 1 – Atatürk’ün hatırasına alenen hakaret eden veya söven kimse bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

Atatürk’ü temsil eden heykel, büst ve abideleri veyahut Atatürk’ün kabrini tahrip eden, kıran, bozan veya kirleten kimseye bir yıldan beş yıla kadar ağır hapis cezası verilir.

Yukarıdaki fıkralarda yazılı suçları işlemeye başkalarını teşvik eden kimse asıl fail gibi cezalandırılır.

Madde 2 – Birinci maddede yazılı suçlar; iki veya daha fazla kimseler tarafından toplu olarak veya umumi veya umuma açık mahallerde yahut basın vasıtasıyla işlenirse hükmolunacak ceza yarı nispetinde artırılır.

 Birinci maddenin ikinci fıkrasında yazılı suçlar zor kullanılarak işlenir veya bu suretle işlenmesine teşebbüs olunursa verilecek ceza bir misli artırılır.

Madde 3 – Bu kanunda yazılı suçlardan dolayı Cumhuriyet savcılıklarınca re ‘sen takibat yapılır.

Madde 4 – Bu kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Madde 5 – Bu kanunu Adalet Bakanı yürütür.

Hakaret suçu Türk Ceza Kanunu’nun 125. maddesinde düzenlenmiştir. Bu suç yaşayan kişiler aleyhine işlenebilmektedir. Ölen insanların hatırasına hakaret edilebilir. Kişinin hatırasına hakarete ilişkin hükümler ise Ceza Kanununda 130. maddede yer almaktadır. Atatürk’ün hatırasına hakaret suçu 5816 sayılı kanun ile özel olarak düzenlenmiştir. Suçun özel bir kanun ile düzenlenmesindeki amaç Atatürk’ün hatırası ve manevi varlığını korumaktır.

Atatürk’e hakaret suçunu işleyebilmek için genel kast yeterlidir. Hareketin gerçekleşmiş olması aranır, failde bulunan saik ve hareketin neden yapıldığı önem taşımaz. Bu suç iki şekilde işlenebilir; Atatürk’ün hatırasına hakaret etmek ve Atatürk’ün hatırasına sövmek.

Atatürk’ün Hatırasına Hakaret Etmek

Atatürk’ün hatırasını değersizleştirmeye yönelik somut fiil veya olgular meydana geldiğinde suç işlenmiş olur. Fail bu suçu işlerken kastın varlığından söz edebilmek için belirli bir bilinç ve o bilinçten kaynaklanan olumsuz değer yargısı ile hareket etmesi gerekir. Failde Atatürk’ün şahsına hakaret etme kastı bulunmalıdır.

Atatürk’ün Hatırasına Sövmek

Atatürk’ün hatırasına sövmek suçu genel ve soyut özellik taşıyan söz ve eylemler ile işlenmektedir. Soyut sözler ve küfürler sövme fiili teşkil edecektir.

Atatürk’e hakaret suçunun meydana gelmesi için fail suçu alenen işlemelidir. Aleniyetin fiilin unsurları arasında yer alması şarttır aksi halde suç oluşmaz. Aleniyet unsurunun varlığı bakımından suçun işlendiği yerde failden başka kişilerin bulunması yeterli değildir. Suç teşkil eden fiilin belirlenemeyen sayıda kişinin oluşturduğu bir topluluk tarafından görülmesi, duyulması ve algılanabilmesi gerekmektedir. 5816 sayılı kanun suç teşkil edebilmesi için fiilin aleni bir şekilde gerçekleştirilmesi şartını aramaktadır.

Atatürk’ün hatırasına hakaret eden, söven kişi bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Bu suç bakımından indirim hali düzenlenmemiştir. Suç birden fazla kişi tarafından umuma açık yerlerde ya da basın yolu ile işlenirse ceza yarı oranında artırılarak verilir. Atatürk’e hakaret ya da Atatürk’ü temsil eden heykel, büst ve abideleri veya Atatürk’ün kabrini tahrip etme, kırma, bozma veya kirletme suçları fail tarafından zor kullanılarak işlenirse hükmolunacak ceza bir misli kadar artırılır.

Atatürk’e hakaret suçu şikayete tabi değildir. Soruşturma resen yapılacaktır. İhbar her zaman yapılabilir. Dava zamanaşımı süresi 8 yıldır. Bu süre içerisinde yargılama tamamlanmazsa dava düşer. Bu suç için verilen hapis cezasının adli para cezasına çevrilmesi mümkündür. Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin hükümler koşulları sağlanırsa uygulanabilir. Atatürk’e hakaret suçu için etkinlik pişmanlık hükümleri uygulanmaz buna ilişkin bir düzenleme yoktur. Görevli mahkeme asliye ceza mahkemesidir.

Yargı Kararları

Yargıtay 16. Ceza Dairesi 12.04.2017 Tarih, E.2016/7025, K. 2017/3769 Sayılı Karar

5816 sayılı Kanuna muhalefet suçu yönünden ise, sanığın kendisine ait e-mail adresinden, başka bir şahısla karşılıklı olarak mesajlaşmaları sırasında Atatürk’ten bahsetmeksizin sadece Kemalizm ideolojisi hakkındaki kaba sövme sözlerinin ne şekilde Atatürk’ün hatırasına hakaret suçunu oluşturacağının karar yerinde tartışılmaması ve söz konusu mesajların başkaları tarafından görülmesinin mümkün olmaması nedeniyle, 5816 sayılı Kanunun 1/1. maddesindeki aleniyet unsurunun bulunmaması karşısında, Atatürk’ün hatırasına hakaret suçunu oluşturmayacağı gözetilerek, başka suçu oluşturup oluşturmayacağı tartışılarak sonucuna göre hukuki durumun takdiri gerekirken yetersiz gerekçe ile yazılı olduğu şekilde karar verilmesi, bozmayı gerektirir.

Yargıtay 16. Ceza Dairesi 11.01.2016 Tarih, E.2015/6807, K.2016/61 Sayılı Karar

Sanık … hakkında mala zarar verme suçundan kurulan hükme yönelik yapılan temyiz incelemesine gelince;

Tüm dosya kapsamına göre, sanığın kimliği tespit edilemeyen şahıslarla birlikte Fevzipaşa İlköğretim Okulu’nun bahçesinde bulunan Atatürk büstünü tahrip ederek yerinden söktükleri ve benzin dökerek ateşe verdikleri olaya ait görüntülerin sanığa ait cep telefonu ile kayıt altına alındığının anlaşılması karşısında, eylemin Atatürk’ün manevi şahsiyetine hakaret etme amacıyla özel saikle işlenmesi nedeniyle, 5816 sayılı Kanunun 2/1. maddesinde düzenlenen suçu oluşturacağı, hukuki durumunun buna göre takdir ve tayini gerektiği gözetilmeden suç vasfında yanılgıya düşülerek yazılı şekilde hüküm kurulması bozmayı gerektirir.

Yargıtay 15. Ceza Dairesi 06.12.2012 Tarih, E.2012/10195, K.2012/45018 Sayılı Karar

Kamu malına zarar verme suçundan kurulan mahkumiyet hükmüne yönelik sanığın temyiz isteminin incelenmesinde; Mala zarar verme suçu başkasının mülkiyetinde bulunan taşınır veya taşınmaz malın kısmen veya tamamen yıkılması, tahrip edilmesi, yok edilmesi, bozulması kullanılamaz hâle getirilmesi veya kirletilmesiyle oluşur. Bu bakımdan, söz konusu suç, seçimlik hareketli bir suçtur. Yıkma, yalnızca taşınmazlar için söz konusudur. Taşınmazın önceki kullanış biçimine uygun olarak bir daha kullanılamaz duruma getirilmesini ifade eder. Yok etme, suça konu şeyin maddî varlığını ortadan kaldırmaktır. Bozma, suça konu şeyin, amacına uygun olarak kullanılması olanağını ortadan kaldırmaktır. Kirletme, başkasının binasının duvarına yazı yazmak, resim yapmak, afiş ve ilân yapıştırmak şeklinde gerçekleştirilmektedir.

Somut olayda; Sanığın olay gecesi götürüldüğü polis karakolunda bulunan Atatürk büstüne tekme atarak çökmesine neden olmak şeklindeki eyleminin 5816 sayılı yasanın 1/2 maddesinde düzenlenen suçu oluşturduğu gözetilmeden yazılı şekilde hüküm kurulması, bozma nedenidir