Göçmen Kaçakçılığı Suçu ve Cezası

Hemen hemen her dönemde insanlar farklı nedenler ile ülkelerini terk etmek ve başka ülkelere göç etmek isterler. Bunun sebebi bazen ekonomik sebepler, bazen sosyolojik sebepler, bazen ülkelerin siyasi yapısı ya da savaş çıkması gibi durumlar olabilir. Bu durumlar sebebiyle daha iyi koşullarda yaşamak isteyen insanlar refah seviyesi yüksek olan ülkelere göç etmek isterler. Ancak her ülke göç kabul etmeyebilir ya da ülkesine kabul edeceği göçmenlerde bazı nitelikleri arayabilir. Bu durumda kötü niyetli kimseler göçmenlerden ekonomik menfaat karşılığında ülkelere yasal olmayan yollar ile giriş yapmasını sağlayabilmektedirler. Yapılan bu eylem göçmen kaçakçılığı suçunu oluşturur.
Ülkemiz doğu ile batı arasında bir köprü görevini gördüğü için bu gibi transit geçişler pek olasıdır. Sık sık göçmen kaçakçılığı suçu ile ülkemizde karşılaşılır. Bu nedenle Türk Ceza Kanunu Uluslararası Suçlar başlığı altında madde 79’da düzenlenmiştir. Bu madde ile korunan hukuki değer, kişilerin vücut bütünlükleri, hürriyetleri iken ülkelerin ise egemenliği ve ekonomik, sosyal yapının ve kamu düzeninin korunmasıdır. Bu makalemizde göçmen kaçakçılığı suçu ve cezasını detaylı olarak inceleyeceğiz.

Göçmen Kaçakçılığı Suçu Nedir?

Türk Ceza Kanunu’nun 79. Maddesinde düzenlenen göçmen kaçakçılığı suçunu, maddi çıkar sağlamak için yasal olmayan yollarla Türkiye’ye insan sokma ya da Türkiye’den insan çıkarma olarak tanımlamıştır.

• Yabancının yasal olmayan yollardan Türkiye’ye girmesi,
• Yabancının yasal olmayan yollardan ülkeye girmesi halinde ülkede kalmasını sağlama,
• Türk vatandaşı ya da yabancının yasal olmayan yollardan ülkeden çıkışını sağlama şeklinde bu suç işlenebilir. Bu seçimlik hallerden birinin varlığı suçun tamamlanması için yeterlidir.

Türk Ceza Kanunu’nun 79. Maddesinin son cümlesi ise bu suçun teşebbüs aşamasında kalması halinde bile tamamlanmış gibi ceza verileceğini söylemektedir.

Göçmen Kaçakçılığı Suçunun Unsurları

Göçmen kaçakçılığı suçunun işlenebilmesi için “özel kast” aranır. İhmali davranış ile bu suç işlenmiş sayılamaz.

• Maddi Çıkar: Madde metninden de anlaşılacağı üzere bu suçun oluşması için en önemli sebeplerden biri “maddi çıkar” sağlamaktır. Zira maddi çıkar olmadan bu suçun oluşmasına vücut verecek eylemde bulunursa suç oluşmamış kabul edilir.
  Yargıtay “Sanığın kayınbiraderi ve kardeşini yurt dışına çıkarmak isterken Gümrük Müdürlüğünde yapılan kontrolde yakalanması sonucu doğrudan ya da dolaylı olarak maddi çıkar elde ettiği ispat edilemediği için sanığın beraatına” karar vermiştir.
  Yukarıda da belirttiğimiz gibi suçun teşebbüs aşamasında kalmış olması suç tamamlanmış gibi ceza verilmesini gerektirir. Bu nedenle maddi çıkarın fiilen elde edilmemiş olması ancak maddi çıkar elde etmek amacıyla hareket edilmiş olması suçun oluşmasına sebebiyet verir.
• Yabancının Yasal Olmayan Yollardan Ülkeye Sokulması: 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’na göre bir yabancının yasal yollardan ülkeye giriş yapabilmesi için öncelikle pasaport ve vizesinin bulunması gerekir. Eğer vizesi yoksa vize muafiyeti ile girebilir. Vize muafiyeti de yoksa 90 günden az kalacak ise giriş vizesinin bulunması gerekir. Bu sayılanların mevcut olmaması durumunda ülkeye giriş yapılmış ya da teşebbüste bulunulmuş ise Türk Ceza Kanunu madde 79’da düzenlenen göçmen kaçakçılığı suçu oluşmuş olur.
  Önceden belirlenen gümrük giriş kapılarından geçerken pasaport, vize, vize muafiyet ya da giriş vizesinin olması gerektiğinden yukarıda bahsettik. Bu belgelerin var olmaması halinde yabancının ülkeye giriş yapması durumunda ya da teşebbüste bulunması halinde göçmen kaçakçılığı suçu oluşur ancak bu belgelerin sahte olarak kullanılması halinde fail ayrıca belgenin niteliğine göre özel belgede sahtecilik ya da resmî belgede sahtecilik suçlarının da oluşmasına sebep olur.
• Yabancının Ülkede Kalmasına İmkân Sağlanması: 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu madde 19’a göre yabancıların Türkiye’de kalabilmeleri için vize ya da vize muafiyetinin tanıdığı süre içinde ya da 90 günlük sürenin dolması üzerine ikamet izni alınması halinde mümkün olabilir. Maddi çıkar sağlamak amacıyla ülkede kalma süresi dolmuş olan yabancının ülkede kalmasına imkân sağlanması halinde göçmen kaçakçılığı suçu oluşacaktır. Ancak dikkat edelim ki maddi çıkar elde etmeden yalnızca yardım etmek amacıyla barınacak yer, yiyecek-içecek yardımı yapan kişinin eylemi kast olmadığı için suçun oluşmasına vücut vermeyecektir. Fakat barınacak yeri belli ücret karşılığında veren yani evini kaçak olan bir göçmene kiralayanın maddi çıkarı olacağı için göçmen kaçakçılığı suçunu işlediği kabul edilecektir. Çünkü yabancının sınır dışı edilmesini engelleme kastı vardır. Bu durum ile ilgili Yargıtay, “Ülkede yasal olarak bulunmaması gereken Suriyeli göçmenlere ülkeden çıkışına engel olan iş imkânı verilmesi ve yanında çalıştırılması halinde maddi menfaat sağlanacağı için göçmen kaçakçılığı suçunun oluşmasına sebep olur.” demiştir. Fakat yine belirtelim ki maddi çıkar olmadan barınacak yer ve yemek sağlayan ve yalnızca insani amaçlarla yardım yapan kimsenin eylemleri göçmen kaçakçılığı suçunun oluşmasına sebep olmaz.
• Türk Vatandaşı ya da Yabancının Ülke Çıkışına İmkân Sağlama: 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’na göre Türkiye’den ülke dışına çıkarılacak Türk vatandaşı ya da yabancının mevzuata uygun, pasaport ile yasal yollardan çıkarılması gerekmektedir. Aksi halde göçmen kaçakçılığı suçunu oluşur. Örneğin bir tır dorsesine bindirilerek yabancı ya da Türk vatandaşının ülke dışına çıkarılmaya çalışılmasında göçmen kaçakçılığı suçu işlenmiş olur.

Göçmen Kaçakçılığı Suçunun Cezası

Türk Ceza Kanunu madde 79 göçmen kaçakçılığı suçunu basit ve nitelikli olarak ikiye ayırmıştır. Suçun basit halini oluşturan maddi çıkar sağlamak amacıyla yasal olmayan yollardan Türk vatandaşı ya da yabancının ülke dışına çıkarılmasını sağlamak, yabancının yasal olmayan yollardan ülkeye girişini sağlamak ya da yabancının ülkede kalmasına imkân sağlamak fiillerinden birini gerçekleştiren fail 3 yıldan 8 yıla kadar hapis cezası ve bin günden on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır. Hapis cezası ve para cezası birlikte uygulanır. Yukarıda değindiğimiz üzere tekrar edelim ki suçun teşebbüs aşamasında kalmış olması halinde de suç tamamlanmış olarak kabul edilir. Buraya kadar anlattığımız suçun basit halinde verilecek cezadır. Nitelikli hallerinde ise aşağıda verilen oranlarda cezalar artırılır.

• Göçmen kaçakçılığı suçu kişinin onur kırıcı davranış ile işleniyorsa ya da hayati tehlikeye sebebiyet veriyorsa ceza yarısından üçte ikisine kadar artırılır.
• Göçmen kaçakçılığı suçu, suç işlemek amacıyla örgüt kurulması sonrası örgüt çerçevesinde işleniyorsa ceza yarı oranında artırılır.
• Göçmen kaçakçılığı suçu tüzel kişi bünyesinde işleniyorsa tüzel kişi hakkında güvenlik tedbirine hükmolunur.

Göçmen Kaçakçılığı Suçu İle İnsan Ticareti Suçu Arasındaki Fark Nedir?

Türk Ceza Kanunu madde 80’de düzenlenen insan ticareti suçu ile Türk Ceza Kanunu madde 79’da düzenlenen göçmen kaçakçılığı suçlarının benzer ve farklı yönleri vardır. Maddi çıkar sağlamak ve özel kasıt olması her iki suç için de aranan şartlar arasındadır. Ancak insan ticareti suçunda aşağıda sayacağımız şartlarında bulunması gerekmektedir.

• İnsan ticareti suçu zorla çalıştırmak, hizmet ettirmek, esarete mahkûm etmek, fuhuşa zorlamak suretiyle yapılır.
• İnsan ticareti suçunda süreklilik vardır ancak göçmen kaçakçılığında süreklilik yoktur yabancının ülkeye alınması ya da ülke dışına çıkarılması devam eden olay değildir.
• İnsan ticareti suçunda mağdurun rızası yokken göçmen kaçakçılığı suçunda mağdurun rızası vardır.

Göçmen Kaçakçılığı Suçunda Şikâyet Süresi Ve Zamanaşımı

Konuya giriş yaparken göçmen kaçakçılığı suçunu düzenleyen Türk Ceza Kanunu madde 79 ile korunan hukuki değer mağdurun vücut bütünlüğünün yanı sıra aynı zamanda ülkenin ekonomisi, sosyolojisi ve “kamu düzeni” dir. Kamu düzeninin korunması amacı olduğu için göçmen kaçakçılığı suçu şikâyet tabi değildir. Bu nedenle soruşturma ve kovuşturma re’sen yapılır. Her zaman soruşturma konusu olabilir. Ancak dava açılmaması ya da açılmış davanın sonuçlanmaması ile 15 yıl geçmiş ise ceza davası düşer. Dava zamanaşımı düresi 15 yıldır. Ayrıca belirtelim ki bu suç uzlaşmaya tabi suçlardan değildir.

Göçmen Kaçakçılığı Suçunda Yargılama

Göçmen kaçakçılığı suçunda yetkili ve görevli mahkeme Asliye Ceza Mahkemesi ‘dir.