Koşullu Salıverilme (Şartlı Tahliye)  Nedir?

Koşullu salıverilme 5275 sayılı İnfaz Kanunu madde 107’de düzenlenmiştir. Buna göre koşullu salıverilme,  verilen hapis cezasının belli bir süresini ceza evinde “iyi halli” olarak geçiren hükümlünün cezaevi dışında denetim altında tutularak ve şartlı olarak cezasının infaz edildiği bir ceza infaz kurumudur. Koşullu salıverilmenin amacı iyi halin devamını sağlamak ve hükümlüyü topluma yeniden kazandırmaktır. Koşullu salıverilme infaz rejimi ancak hapis cezalarında uygulanabilir. 01.03.2008 yılından önceki işlenmiş olan suçlara verilen adli para cezaları için de koşullu salıverilme rejimi uygulanabilirse de bu tarihten sonra işlenen suçlara verilen adli para cezası için koşullu salıverilme rejimi uygulanamaz.

Koşullu Salıverilmenin Şartları Nelerdir?

Koşullu salıverilme infaz rejiminin işletilebilmesi için şu şartların sağlanması gerekmektedir.

• Hapis cezasının bir kısmını hükümlünün cezaevinde geçirmesi,
• Hükümlünün ceza evinde geçirdiği süreyi iyi halli olarak geçirmesi,
• Mahkemenin koşullu salıverilme kararı vermesi.

Şimdi bu şartları detaylı olarak inceleyelim.

Hükümlünün Hapis Cezasının Bir Kısmını Cezaevinde Geçirmesi

Hükümlünün koşullu salıverilme infaz rejiminden yararlanabilmesi için şartlardan biri hükümlünün cezasının bir kısmının infaz edilmesidir. Buna göre cezanın infaz edilmesi gereken kısmının ne kadar olacağı hükmedilen hapis cezasının niteliğine ve miktarına göre değişmektedir. Detaylandırarak incelediğimizde:

Genel İnfaz Oranı: Kural olarak “süreli hapis cezasına” mahkûm edilmiş olan hükümlü cezasının ½ sini cezaevinde iyi halli olarak geçirmesi şartıyla geriye kalan sürede cezasını koşullu salıverilme kararı ile cezaevi dışında geçirebilir. 14.04.2020 tarihinden itibaren koşullu salıverilme genel infaz oranı ½’dir.

İstisnai Suçlarda İnfaz Oranı: 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkındaki Kanun’un 107/2 maddesine göre;

1. a) Kasten öldürme suçlarından süreli hapis cezası alanlar,
2. b) Neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçundan süreli hapis cezası alanlar,
3. c) İşkence suçundan ve eziyet suçundan süreli hapis cezası alanlar,

d)Cinsel saldırı, reşit olmayanla cinsel ilişki ve cinsel taciz suçlarından süreli hapis cezası alanlar,

1. e) Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlardan hapis cezası alan çocuklar,
2. f) Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlardan süreli hapis cezası alanlar,
3. g) Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçundan hapis cezası alan çocuklar,
4. h) Devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk suçlarından süreli hapis cezası alanlar,

Cezalarının üçte ikisini infaz kurumunda çekmeleri sonucunda, koşullu salıverilmeden yararlanabilirler. Ayrıca, suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar ile ceza alan çocuklar ile 1.1.1983 tarihli ve 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu kapsamına giren suçlardan mahkûm olanlar hakkında koşullu salıverilme oranı üçte iki olarak uygulanır.

• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına alanlar 30 yılını,
• Müebbet hapis cezasına alanlar 24 yılını
• Diğer süreli hapis cezasına alanlar cezanın yarısını ceza evinde çektikleri takdirde koşullu salıverilme rejiminden yararlanabilirler.

Mükerrerler (ikinci kez suç işleyen şahıs) İçin;

• Birden fazla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına veya ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile müebbet hapis cezası almış olanlar 36,
• Birden fazla müebbet hapis cezası alınması hâlinde 30,
• Bir ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezası alınması hâlinde maksimum 36,
• Bir müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezası alınması hâlinde maksimum 30,
• Birden fazla süreli hapis cezası alanlar maksimum 28 yıldır.

Koşullu salıverilme infaz rejiminin uygulanmasında 15 yaşın doldurulması anına kadar farklılık vardır. Buna göre 30.03.2021 tarihinden önce işlenen suçlar için 15 yaşını doldurmamış hükümlü 15 yaşını doldurana kadar cezaevinde geçirdiği bir gün üç gün olarak, 18 yaşını doldurana kadar bir gün iki gün olarak; 03.30.2020 tarihinden sonra hükümlü 15 yaşını doldurana kadar cezaevinde geçirdiği süre bir gün iki gün olarak sayılacaktır.

Tekerrür halinde koşullu salıverilme hükümleri uygulanmayacaktır.

Suç İşlemek İçin Örgüt Kurmak ya da Yönetmek ya da Örgütün Faaliyetleri Çerçevesinde Suç İşlenmesi Sonucu Verilen Mahkûmiyet Halinde Koşullu Salıverilme İnfaz Rejiminin Uygulanması İçin Ceza İnfaz Oranı:

• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası almış olanlar 36 yılını,
• Müebbet hapis cezası almış olanlar 30 yılını,
• Süreli hapis cezası almış olanlar cezalarının 2/3 sini ceza infaz kurumunda çekmeleri durumunda koşullu salıverilme rejiminden yararlanabilirler.

Bu Suçların Tekerrürü Halinde İse;

• Birden fazla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası alanlar ya da ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası hâlinde 40,
• Birden fazla müebbet hapis cezası alması hâlinde 34,
• Bir ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezası alması hâlinde en fazla 40,
• Bir müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezası alması hâlinde en fazla 34,
• Birden fazla süreli hapis cezası alması hâlinde en fazla 32 yıldır.

Bu fıkra hükümleri çocuklar hakkında uygulanmaz.

¾ İnfaz Oranı Olan Suçlar: Bazı suçlarda koşullu salıverilme infaz rejiminden yararlanılabilmesi için cezanın ¾ ünü infaz kurumunda çekmeleri gerekmektedir. Buna göre;

• Uyuşturucu ve uyarıcı imal ve ticareti suçlarında,
• Cinsel dokunulmazlığa yönelik suçların yetişkinler tarafından işlenmesi durumunda,
• Nitelikli cinsel suçlar,
• Terörle Mücadele Kanunu kapsamındaki suçlar için hükmedilen hapis cezasının ¾ ü ceza infaz kurumunda çekilmesi şartı ile hükümlü koşullu salıverilmeden yararlanabilir.

Hükümlünün Ceza Evinde Geçirdiği Süreyi İyi Halli Olarak Geçirmesi

Hükümlünün koşullu salıverillme ceza rejiminden faydalanabilmesi için bir diğer şart ise ceza evinde geçirdiği süreyi iyi halli olarak geçirmesidir. Hükümlü eğer ceza infaz kurumlarının düzen ve güvenliği için koyulmuş kurallara uyuyorsa, haklarını iyi niyetle kullanıyorsa, yükümlülüklerini eksiksiz olarak yerine getiriyorsa, iyileştirme programlarına göre toplumlu uyum sağlayacak düzeye gelmişse, tekrar suç işleme ve mağdura ya da başkalarına karşı zarar verme riski ortadan kalkmış ya da düşük ise hükümlünün ceza evinde geçirdiği süreyi iyi halli olarak geçirdiği kabul edilebilir. Bu saydığımız şartları sağlayıp sağlamadığını ve koşullu salıverilmeye ilişkin yapılması gereken değerlendirmeyi idare ve gözlem kurulu yapacaktır. İdare ve gözlem kuruluna Cumhuriyet başsavcısı ya da görevlendireceği bir savcı başkanlık edecektir. Değerlendirmelerde hükümlünün aldığı iyileştirme amaçlı eğitim ve programları, kitap okuma alışkanlığı, kültür-sanat faaliyetleri, sertifikaları, diğer hükümlüler ile ceza infaz görevlileri ile olan ilişkileri, disiplin cezaları, işlediği suçtan duyduğu pişmanlığı değerlendirmelerde önemlidir.

Hükümlü en geç 6 ayda bir değerlendirmeye tabi tutulur. Eğer iyi hal durumu sağlanamaz ise tekrar değerlendirme süresi uzamakla birlikte 1 yılı geçemez.

Mahkemenin Koşullu Salıverilme Kararı                                                                       

Koşullu salıverilme kararını görevli ve yetkili mahkeme vermektedir. Görevli ve yetkili mahkeme 01.09.2020 tarihinden itibaren infaz işlemlerinin yapıldığı İnfaz Hâkimliği’dir. İnfaz Hâkimliği tarafından koşullu salıverillme kararı verilmediği müddetçe hükümlü diğer şartları sağlamış olsa bile koşullu salıverilme ceza infaz rejiminden faydalanamaz.

Koşullu Salıverilme Yasağı

Bazı suçlardan hükümlü olanlar hakkında koşullu salıverilme ceza rejimi uygulanmaz. Bunlar;

• Devletin güvenliğine karşı işlenen suçlar,
• Anayasal düzene karşı işlenen suçlar,
• Milli savunmaya karşı işlenen suçlar,
• Tekerrür halinde koşullu salıverillme hükümleri uygulanmayacaktır.

Koşullu Salıverilmede Denetim Süresi

Hükümlünün ceza evinde geçirmesi gereken, tahliye edileceği güne kadar infaz kurumunda geçireceği süre koşullu salıverilmedeki denetim süresidir. Bu süre zarfında hükümlüye denetimli serbestlik ve bazı yükümlülükler getirilebilir. Örneğin ilgilendiği bir meslek ya da sanatı icra etme yükümlülüğü getirilebilir. Ya da sadece denetimli serbestlik sadece yükümlülük, ne denetimli serbestlik ne de yükümlülük getirilip getirilmeyeceğine hâkim karar verir. Amaç hükümlünün tekrar sosyal hayata kazandırılmasıdır.

Koşullu Salıverilmede Denetim Süresi İle Denetimli Serbestlik Farkı

Denetimli serbestlikte kişi tahliye edilerek denetim altında tutulur. Koşullu salıverilmeden farkı ise koşullu salıverilmeden önce hükümlünün denetimli serbestlik ile tahliyesi sonrası sosyal hayata uyum sağlayıp sağlamadığının incelenmesi, insan ilişkilerinin nasıl olduğu, tekrar suç işleyip işlenmeyeceğinin gözlemlenmesi amacı ile denetim altında infaz kurumu dışında tutulmasıdır.

Koşullu Salıverilme Kararının Geri Alınması

Koşullu saliverilme ceza infaz rejiminden yararlanan hükümlü, ceza infaz kurumu dışında geçireceği denetim süresini eğer bir yükümlülük verilmişse yükümlülükleri yerine getirerek ya da suç işlemeden geçirirse tahliye tarihinde cezasının infazını kanuna uygun olarak tamamlamış olur. Ancak bazı durumlarda hükümlü için verilen koşullu salıverillme kararı geri alınabilir. Koşullu saliverilme kararının geri alınması şu hallerde mümkün olur, kendisine verilen yükümlülüklere uymaz ise koşullu salıverilme kararı geri alınır.

5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 107/12:”Koşullu salıverilen hükümlünün, denetim süresinde hapis cezasını gerektiren kasıtlı bir suç işlemesi veya kendisine yüklenen yükümlülüklere, infaz hâkiminin uyarısına rağmen, uymamakta ısrar etmesi durumunda koşullu saliverilme kararı geri alınır.”

Koşullu salıverılme kararın geri alınması sonucu ise;

• Sonraki suçu işlediği tarihten başlayarak hak ettiği tahliye tarihini geçmemek koşulu ile sonraki işlediği her suç için hapis cezasının iki katı sürenin ve
• Yükümlülüklere aykırı davranması halinde ise yükümlülüğe uymadığı tarihten başlayarak tahliye tarihini de geçirmemek koşulu ile hâkimin belirlediği sürenin ceza infaz kurumunda çektirilmesine karar verilir.

5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 107/13:”Koşullu sallıverilme kararının geri alınması durumunda hükümlünün;

1. a) Sonraki suçu işlediği tarihten başlayarak ve hak ederek tahliye tarihini geçmemek koşuluyla sonraki işlediği her bir suç için verilen hapis cezasının iki katı sürenin,
2. b) Yükümlülüklerine aykırı davranması durumunda, bu yükümlülüklere uymama tarihi ile hak  ederek  salıverilme  tarihi  arasındaki  süreyi  geçirmemek şartı ile ihlalin niteliğine göre takdir  edilecek  bir sürenin,

Ceza infaz kurumunda aynen çektirilmesine karar verilir. Koşullu salıverilme kararının geri alınması durumunda aynı hükmün infazı ile ilgili bir daha koşullu salıverilme kararı verilmez.”

Koşullu Salı verilme Kararının Geri Alınmasına İtiraz

İnfaz Hâkimliği’nin vermiş olduğu koşullu salıveriıme kararının geri alınması halinde Ağır Ceza Mahkemesine itiraz edilebilir. İkinci suçun işlendiği tarih önemlidir. Suçun işlendiği tarihin önemi ile ilgili Yargıtay Kararları mevcuttur.