Koşullu Salıverilme (Şartlı Tahliye)  Nedir?

Koşullu salıverilme 5275 sayılı İnfaz Kanunu madde 107’de düzenlenmiştir. Buna göre koşullu salıverilme,  verilen hapis cezasının belli bir süresini ceza evinde “iyi halli” olarak geçiren hükümlünün cezaevi dışında denetim altında tutularak ve şartlı olarak cezasının infaz edildiği bir ceza infaz kurumudur.

Koşullu salıverilmenin amacı iyi halin devamını sağlamak ve hükümlüyü topluma yeniden kazandırmaktır. Koşullu salıverilme infaz rejimi ancak hapis cezalarında uygulanabilir. 01.03.2008 yılından önceki işlenmiş olan suçlara verilen adli para cezaları için de koşullu salıverilme rejimi uygulanabilirse de bu tarihten sonra işlenen suçlara verilen adli para cezası için koşullu salıverilme rejimi uygulanamaz.

Koşullu Salıverilmenin Şartları Nelerdir?

Koşullu salıverilme infaz rejiminin işletilebilmesi için şu şartların sağlanması gerekmektedir.

• Hapis cezasının bir kısmını hükümlünün cezaevinde geçirmesi,
• Hükümlünün ceza evinde geçirdiği süreyi iyi halli olarak geçirmesi,
• Mahkemenin koşullu salıverilme kararı vermesi.

Şimdi bu şartları detaylı olarak inceleyelim.

Koşullu salıverme süreleri

Koşullu salıverme süreleri, Türk Ceza Kanunu’nun 107. maddesinde belirtilmiştir. Buna göre, hükümlülerin koşullu salıverilme süreleri şu şekildedir:

• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası alanlar için en az 30 yıl,
• Müebbet hapis cezası alanlar için en az 24 yıl,
• 30 yıldan az süreli hapis cezası alanlar için mahkemece belirlenen sürenin üçte ikisi kadar,
• 30 yıl ve daha uzun süreli hapis cezası alanlar için ise 20 yılın dolması halinde veya mahkemece belirlenen sürenin üçte ikisi kadar.

Ancak koşullu salıverme hakkı, hükümlülerin iyi halleri dikkate alınarak mahkeme tarafından verilir. İyi hal şartları, hükümlünün cezaevi sürecindeki davranışları, eğitim ve meslek edinme faaliyetleri gibi faktörlere bağlı olarak değerlendirilir. Koşullu salıverme hakkı verildikten sonra da hükümlülerin belli şartlara uymaları gerekmektedir. Aksi takdirde, koşullu salıverme kararı geri alınabilir.

Koşullu salıverme kararını kim verir

Koşullu salıverme kararını verme yetkisi mahkemelere aittir. Mahkeme, cezaevindeki hükümlüyü koşullu salıvermeye karar verir veya karar vermemeye karar verebilir. Bu karar, hükümlünün tutuklu veya hükümlü olarak tutulduğu ceza infaz kurumundaki ceza infaz kurulu tarafından uygulanır. Ceza infaz kurulu, hükümlünün koşullu salıverilmesine ilişkin şartları da belirler.

Hükümlünün Hapis Cezasının Bir Kısmını Cezaevinde Geçirmesi

Hükümlünün koşullu salıverilme infaz rejiminden yararlanabilmesi için şartlardan biri hükümlünün cezasının bir kısmının infaz edilmesidir. Buna göre cezanın infaz edilmesi gereken kısmının ne kadar olacağı hükmedilen hapis cezasının niteliğine ve miktarına göre değişmektedir. Detaylandırarak incelediğimizde:

Genel İnfaz Oranı: Kural olarak “süreli hapis cezasına” mahkûm edilmiş olan hükümlü cezasının ½ sini cezaevinde iyi halli olarak geçirmesi şartıyla geriye kalan sürede cezasını koşullu salıverilme kararı ile cezaevi dışında geçirebilir. 14.04.2020 tarihinden itibaren koşullu salıverilme genel infaz oranı ½’dir.

İstisnai Suçlarda İnfaz Oranı: 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkındaki Kanun’un 107/2 maddesine göre;

1. a) Kasten öldürme suçlarından süreli hapis cezası alanlar,
2. b) Neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçundan süreli hapis cezası alanlar,
3. c) İşkence suçundan ve eziyet suçundan süreli hapis cezası alanlar,

d)Cinsel saldırı, reşit olmayanla cinsel ilişki ve cinsel taciz suçlarından süreli hapis cezası alanlar,

1. e) Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlardan hapis cezası alan çocuklar,
2. f) Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlardan süreli hapis cezası alanlar,
3. g) Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçundan hapis cezası alan çocuklar,
4. h) Devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk suçlarından süreli hapis cezası alanlar,

Cezalarının üçte ikisini infaz kurumunda çekmeleri sonucunda, koşullu salıverilmeden yararlanabilirler. Ayrıca, suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar ile ceza alan çocuklar ile 1.1.1983 tarihli ve 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu kapsamına giren suçlardan mahkûm olanlar hakkında koşullu salıverilme oranı üçte iki olarak uygulanır.

• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına alanlar 30 yılını,
• Müebbet hapis cezasına alanlar 24 yılını
• Diğer süreli hapis cezasına alanlar cezanın yarısını ceza evinde çektikleri takdirde koşullu salıverilme rejiminden yararlanabilirler.

Mükerrerler (ikinci kez suç işleyen şahıs) İçin;

• Birden fazla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına veya ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile müebbet hapis cezası almış olanlar 36,
• Birden fazla müebbet hapis cezası alınması hâlinde 30,
• Bir ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezası alınması hâlinde maksimum 36,
• Bir müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezası alınması hâlinde maksimum 30,
• Birden fazla süreli hapis cezası alanlar maksimum 28 yıldır.

Koşullu salıverilme infaz rejiminin uygulanmasında 15 yaşın doldurulması anına kadar farklılık vardır. Buna göre 30.03.2021 tarihinden önce işlenen suçlar için 15 yaşını doldurmamış hükümlü 15 yaşını doldurana kadar cezaevinde geçirdiği bir gün üç gün olarak, 18 yaşını doldurana kadar bir gün iki gün olarak; 03.30.2020 tarihinden sonra hükümlü 15 yaşını doldurana kadar cezaevinde geçirdiği süre bir gün iki gün olarak sayılacaktır.

Tekerrür halinde koşullu salıverilme hükümleri uygulanmayacaktır.

Suç İşlemek İçin Örgüt Kurmak ya da Yönetmek ya da Örgütün Faaliyetleri Çerçevesinde Suç İşlenmesi Sonucu Verilen Mahkûmiyet Halinde Koşullu Salıverilme İnfaz Rejiminin Uygulanması İçin Ceza İnfaz Oranı:

• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası almış olanlar 36 yılını,
• Müebbet hapis cezası almış olanlar 30 yılını,
• Süreli hapis cezası almış olanlar cezalarının 2/3 sini ceza infaz kurumunda çekmeleri durumunda koşullu salıverilme rejiminden yararlanabilirler.

Bu Suçların Tekerrürü Halinde İse;

• Birden fazla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası alanlar ya da ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası hâlinde 40,
• Birden fazla müebbet hapis cezası alması hâlinde 34,
• Bir ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezası alması hâlinde en fazla 40,
• Bir müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezası alması hâlinde en fazla 34,
• Birden fazla süreli hapis cezası alması hâlinde en fazla 32 yıldır.

Bu fıkra hükümleri çocuklar hakkında uygulanmaz.

¾ İnfaz Oranı Olan Suçlar: Bazı suçlarda koşullu salıverilme infaz rejiminden yararlanılabilmesi için cezanın ¾ ünü infaz kurumunda çekmeleri gerekmektedir. Buna göre;

• Uyuşturucu ve uyarıcı imal ve ticareti suçlarında,
• Cinsel dokunulmazlığa yönelik suçların yetişkinler tarafından işlenmesi durumunda,
• Nitelikli cinsel suçlar,
• Terörle Mücadele Kanunu kapsamındaki suçlar için hükmedilen hapis cezasının ¾ ü ceza infaz kurumunda çekilmesi şartı ile hükümlü koşullu salıverilmeden yararlanabilir.

Hükümlünün Ceza Evinde Geçirdiği Süreyi İyi Halli Olarak Geçirmesi

Hükümlünün koşullu salıverillme ceza rejiminden faydalanabilmesi için bir diğer şart ise ceza evinde geçirdiği süreyi iyi halli olarak geçirmesidir. Hükümlü eğer ceza infaz kurumlarının düzen ve güvenliği için koyulmuş kurallara uyuyorsa, haklarını iyi niyetle kullanıyorsa, yükümlülüklerini eksiksiz olarak yerine getiriyorsa, iyileştirme programlarına göre toplumlu uyum sağlayacak düzeye gelmişse, tekrar suç işleme ve mağdura ya da başkalarına karşı zarar verme riski ortadan kalkmış ya da düşük ise hükümlünün ceza evinde geçirdiği süreyi iyi halli olarak geçirdiği kabul edilebilir.

Bu saydığımız şartları sağlayıp sağlamadığını ve koşullu salıverilmeye ilişkin yapılması gereken değerlendirmeyi idare ve gözlem kurulu yapacaktır. İdare ve gözlem kuruluna Cumhuriyet başsavcısı ya da görevlendireceği bir savcı başkanlık edecektir. Değerlendirmelerde hükümlünün aldığı iyileştirme amaçlı eğitim ve programları, kitap okuma alışkanlığı, kültür-sanat faaliyetleri, sertifikaları, diğer hükümlüler ile ceza infaz görevlileri ile olan ilişkileri, disiplin cezaları, işlediği suçtan duyduğu pişmanlığı değerlendirmelerde önemlidir.

Hükümlü en geç 6 ayda bir değerlendirmeye tabi tutulur. Eğer iyi hal durumu sağlanamaz ise tekrar değerlendirme süresi uzamakla birlikte 1 yılı geçemez.

Mahkemeninn Koşullu Salıverilme Kararı                                                                       

Koşullu salıverilme kararını görevli ve yetkili mahkeme vermektedir. Görevli ve yetkili mahkeme 01.09.2020 tarihinden itibaren infaz işlemlerinin yapıldığı İnfaz Hâkimliği’dir. İnfaz Hâkimliği tarafından koşullu salıverillme kararı verilmediği müddetçe hükümlü diğer şartları sağlamış olsa bile koşullu salıverilme ceza infaz rejiminden faydalanamaz.

Koşullu Salıverilme Yasağı

Bazı suçlardan hükümlü olanlar hakkında koşullu salıverilme ceza rejimi uygulanmaz. Bunlar;

• Devletin güvenliğine karşı işlenen suçlar,
• Anayasal düzene karşı işlenen suçlar,
• Milli savunmaya karşı işlenen suçlar,
• Tekerrür halinde koşullu salıverillme hükümleri uygulanmayacaktır.

Koşullu Salıverilmede Denetim Süresi

Hükümlünün ceza evinde geçirmesi gereken, tahliye edileceği güne kadar infaz kurumunda geçireceği süre koşullu salıverilmedeki denetim süresidir. Bu süre zarfında hükümlüye denetimli serbestlik ve bazı yükümlülükler getirilebilir. Örneğin ilgilendiği bir meslek ya da sanatı icra etme yükümlülüğü getirilebilir. Ya da sadece denetimli serbestlik sadece yükümlülük, ne denetimli serbestlik ne de yükümlülük getirilip getirilmeyeceğine hâkim karar verir. Amaç hükümlünün tekrar sosyal hayata kazandırılmasıdır.

Denetimli serbestlikte kişi tahliye edilerek denetim altında tutulur. Koşullu salıverilmeden farkı ise koşullu salıverilmeden önce hükümlünün denetimli serbestlik ile tahliyesi sonrası sosyal hayata uyum sağlayıp sağlamadığının incelenmesi, insan ilişkilerinin nasıl olduğu, tekrar suç işleyip işlenmeyeceğinin gözlemlenmesi amacı ile denetim altında infaz kurumu dışında tutulmasıdır.

Koşullu Salıverilme Kararının Geri Alınması

Koşullu saliverilme ceza infaz rejiminden yararlanan hükümlü, ceza infaz kurumu dışında geçireceği denetim süresini eğer bir yükümlülük verilmişse yükümlülükleri yerine getirerek ya da suç işlemeden geçirirse tahliye tarihinde cezasının infazını kanuna uygun olarak tamamlamış olur. Ancak bazı durumlarda hükümlü için verilen koşullu salıverillme kararı geri alınabilir. Koşullu saliverilme kararının geri alınması şu hallerde mümkün olur, kendisine verilen yükümlülüklere uymaz ise koşullu salıverilme kararı geri alınır.

5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 107/12:”Koşullu salıverilen hükümlünün, denetim süresinde hapis cezasını gerektiren kasıtlı bir suç işlemesi veya kendisine yüklenen yükümlülüklere, infaz hâkiminin uyarısına rağmen, uymamakta ısrar etmesi durumunda koşullu saliverilme kararı geri alınır.”

Koşullu salıverılme kararın geri alınması sonucu ise;

• Sonraki suçu işlediği tarihten başlayarak hak ettiği tahliye tarihini geçmemek koşulu ile sonraki işlediği her suç için hapis cezasının iki katı sürenin ve
• Yükümlülüklere aykırı davranması halinde ise yükümlülüğe uymadığı tarihten başlayarak tahliye tarihini de geçirmemek koşulu ile hâkimin belirlediği sürenin ceza infaz kurumunda çektirilmesine karar verilir.

5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 107/13:”Koşullu sallıverilme kararının geri alınması durumunda hükümlünün;

1. a) Sonraki suçu işlediği tarihten başlayarak ve hak ederek tahliye tarihini geçmemek koşuluyla sonraki işlediği her bir suç için verilen hapis cezasının iki katı sürenin,
2. b) Yükümlülüklerine aykırı davranması durumunda, bu yükümlülüklere uymama tarihi ile hak  ederek  salıverilme  tarihi  arasındaki  süreyi  geçirmemek şartı ile ihlalin niteliğine göre takdir  edilecek  bir sürenin,

Ceza infaz kurumunda aynen çektirilmesine karar verilir. Koşullu salıverilme kararının geri alınması durumunda aynı hükmün infazı ile ilgili bir daha koşullu salıverilme kararı verilmez.”

Koşullu Salı verilme Kararının Geri Alınmasına İtiraz

İnfaz Hâkimliği’nin vermiş olduğu koşullu salıveriıme kararının geri alınması halinde Ağır Ceza Mahkemesine itiraz edilebilir. İkinci suçun işlendiği tarih önemlidir. Suçun işlendiği tarihin önemi ile ilgili Yargıtay Kararları mevcuttur.

• İnfaz Yasasından Kimler Yararlanacak?
• Tahliye Taahhüdünün Sonradan Doldurulmasının Hukuki Sonuçları Nelerdir?

Koşullu Salıverme ve Denetimli Serbestlik Farkı

Hukuki kavramlar karmaşık ve detaylı olabilir, bu yüzden “koşullu salıverme” ve “denetimli serbestlik” arasındaki farkları netleştirecek bir kaynağa ihtiyacınız olabilir. Bu yazımızda, bu iki terim arasındaki farkları aydınlatmayı hedefliyoruz.

Koşullu Salıverme Nedir?

Türk Ceza Kanunu’na (TCK) göre koşullu salıverme, mahkeme kararıyla hüküm giymiş bir kişinin cezasının belli bir kısmını infaz etmesi ve belirli şartları yerine getirmesi durumunda cezaevindeki kalan süresinin infazından muaf tutulması anlamına gelir. TCK’nın 107. maddesinde koşullu salıverme düzenlenmiştir.

Koşullu salıverme için bazı şartlar ve kriterler belirlenmiştir. Bu şartlardan bazıları şunlardır:

• Hüküm giyen kişinin cezasının belirli bir kısmını infaz etmiş olması,
• İyi bir tutum ve davranış sergilemiş olması,
• Eğitim, meslek edinme veya çalışma gibi rehabilitasyon programlarına katılmış olması,
• Toplum için bir tehlike oluşturmadığının değerlendirilmesi.

Koşullu salıverme için başvuruda bulunmak ve değerlendirilmek üzere mahkemeye başvurulur. Mahkeme, başvuruyu inceleyerek şartların yerine getirilip getirilmediğini değerlendirir ve karar verir.

Koşullu salıverme, suçlunun topluma tekrar entegrasyonunu sağlamak, ceza sisteminin rehabilite edici amaçlarını desteklemek ve cezaevi kapasitesini etkin bir şekilde kullanmak amacıyla uygulanan bir yöntemdir. Ancak, koşullu salıverme süreci, her vakada mahkemenin takdirine bağlıdır ve bireysel durumlara göre farklılık gösterebilir.

Yukarıda belirtilen bilgiler Türk Ceza Kanunu’na dayanmaktadır ve Türkiye’deki koşullu salıverme düzenlemelerine ilişkin genel bir bilgilendirme niteliğindedir. Daha ayrıntılı bilgi için TCK’nın ilgili maddelerine ve yetkili mercilere başvurmanız önemlidir.

Denetimli Serbestlik Nedir?

Denetimli serbestlik, hükümlünün cezasının bir kısmını infaz kurumunda çektikten sonra, geri kalan kısmını toplum içinde, belirli koşullar ve denetim altında geçirmesidir. Bu süreçte hükümlü, bir denetimli serbestlik memuru tarafından düzenli olarak izlenir ve belirli şartlara uyması gerekir.

Koşullu Salıverme Şartları

Koşullu salıverme, Türkiye’de hükümlülerin cezaevinde geçirdikleri bir sürenin ardından belirli şartlar altında tahliye edilmelerini ve geri kalan ceza sürelerini toplum içinde tamamlamalarını sağlayan bir mekanizmadır. Koşullu salıverme, hükümlülerin topluma uyum sağlamalarını, suç işleme riskini azaltmalarını ve yeniden entegrasyonlarını desteklemeyi amaçlar.

Türkiye’de koşullu salıverme için belirlenen şartlar, Türk Ceza Kanunu (TCK) ve Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un (CMK) ilgili maddeleri doğrultusunda belirlenir. Bu şartlar şunları içerebilir:

1. Ceza süresi: Hükümlünün cezaevinde geçirdiği süre, koşullu salıverme için belirlenen bir eşik süreyi geçmiş olmalıdır. Ceza süresi, suçun niteliği ve hükümlünün mahkeme kararıyla belirlenen cezasına bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
2. İyileştirme programlarına katılım: Hükümlüler, cezaevindeki eğitim, meslek edinme veya rehabilitasyon programlarına aktif olarak katılarak ceza süresi boyunca kendilerini geliştirmeye teşvik edilirler. Bu programlara katılım, koşullu salıverme başvurusunda olumlu bir etki yaratabilir.
3. İyi haller: Hükümlünün cezaevindeki tutumu, disiplin kurallarına uyumu ve davranışları da koşullu salıverme değerlendirmesinde dikkate alınır. İyi haller gösteren ve topluma uyum sağlamada olumlu bir potansiyel gösteren hükümlüler, koşullu salıverme için daha uygun adaylar olarak değerlendirilebilir.
4. Denetim ve gözetim: Koşullu salıverme sürecinde hükümlüler, belirli şartları yerine getirmek ve toplum kurallarına uymakla yükümlüdürler. Hükümlüler, belirlenen bir süre boyunca belirli bir yere ikamet etme, düzenli olarak denetimli serbestlik birimine rapor verme ve belirlenen diğer şartlara uyma gereksinimine sahiptirler.

Koşullu salıverme başvuruları hükümlülerin cezaevindeki birim yönetimine yapılır ve başvurular, Adalet Bakanlığı’nın koşullu salıverme komisyonları tarafından incelenir. Bu komisyonlar, hükümlülerin başvurularını değerlendirir, uygunluk kriterlerini gözden geçirir ve karar verir.

Koşullu salıverme süreci hakkında daha detaylı ve güncel bilgilere ulaşmak için MDM Hukuk Bürosu gibi bir avukat veya Türk Adalet Bakanlığı’nın resmi web sitesi gibi güvenilir kaynakları başvurmanız önemlidir.

Koşullu Salıverme ve Denetimli Serbestlik Arasındaki Fark

Koşullu salıverme ve denetimli serbestlik arasındaki temel fark, denetimin varlığı ve sürecin yönetiminde yatar. Denetimli serbestlikte, hükümlü belirli bir denetim altında olup belirli koşullara uymak zorundadır ve bu koşullar genellikle denetimli serbestlik memuru tarafından izlenir.

Öte yandan, koşullu salıverme daha çok bir “ara verme” sürecidir ve hükümlü, belirli bir süre boyunca belirli şartlara uymak zorundadır. Bu şartların ihlal edilmesi halinde, hükümlü infaz kurumuna geri döner.

Sonuç olarak, “koşullu salıverme” ve “denetimli serbestlik” arasındaki farklar, denetimin varlığı ve sürecin yönetilme şekli üzerinde yoğunlaşır. Her iki terim de hukuk sistemimizde önemli roller oynar ve hükümlülerin topluma yeniden entegrasyon süreçlerinde kritik öneme sahiptir.