Suça Teşebbüs

Teşebbüs kasıtlı suçlarda suçun özel bir görünümüdür. Teşebbüs sayesinde tamamlanmamış suçlar cezalandırılabilmektedir. Türk Ceza Kanunumuzun 35.maddesine göre, ‘’Fail, işlemeyi kastettiği suçu elverişli hareketlerle doğrudan doğruya icraya başlayıp elinde olmayan nedenlerle tamamlayamaz ise teşebbüs hükümleri uygulanır. Failin cezası kanunda belirtilen miktarda indirilerek verilir.’’

İşlenmesi istenen suçun, icra hareketlerinin bitirilememesi veya neticenin meydana gelmemesi halinde teşebbüs hükümler uygulanır. Teşebbüs aşamasında kalan suça, tamamlanmış suça nazaran daha az ceza verilir. Tamamlanmamış suçlardan ceza vermeyi mümkün hale getirdiği için teşebbüs ceza sorumluluğunu genişletir.

NOT: Teşebbüs halinde kalmış suçlar da tamamlanmamış suçlar gibi cezalandırılabildiği için teşebbüs hükümleri ceza sorumluluğunu genişletmektedir.

Teşebbüsün Şartları

1. Teşebbüsün Söz Konusu Olabilmesi İçin Kasten İşlenebilen Bir Suç Olmalıdır: Suça teşebbüste failin öncelikle kasten hareket etmiş olması gerekir. Failin kasıtlı suçun icrasına başlamış olması gerekir.

NOT: Taksirli suçlara teşebbüs mümkün değildir. Taksir, bir netice sorumluluğudur. Taksirle işlenen suçlarda ancak netice gerçekleşirse fail suçtan sorumlu tutulabilir.

Teşebbüs halinde kalan suçların manevi unsur bakımından tamamlanmış suçlardan bir farkı yoktur. Çünkü fail burada da kasıtla hareket etmektedir. Fail suç işleme kararı ile suçun icrasına başlar. Fakat suçun tamamlanması faili engelleyen bir aşka sebepten gerçekleşmez.

1. Fail Kasıtlı Suçun İcra Hareketlerine Başlamalıdır: Fail bir suç işlerken suç yolunda ilerlemek suretiyle suçu tamamlar.
2. Elverişli Hareketlerle Suçun İcrasına Başlanmış Olmalıdır: Teşebbüsün kabulü için elverişli hareketlerle suçun icrasına başlanmalıdır. Suça teşebbüste kullanılan araç, suçun kanuni tanımında öngörülen fiili meydana getirmeye elverişli olmalıdır. Elverişlilik sadece kullanılan araç bakımından değil, suçun maddi konusu da dahil olmak üzere bütün fiil yönünden bulunmalıdır.

Hareketin elverişliliği her olayda ayrı ayrı değerlendirilmelidir. Örneğin zehir zannedilerek öldürme amacıyla verilen saf su, öldürme suçunu gerçekleştirme adına mutlak anlamda elverişsizdir. Fakat karın bölgesinden ağır bir ameliyat geçirmiş kişinin öldürülmesi için su elverişli bir araç olabilir. Bu nedenle her olayda hareketler ayrı ayrı değerlendirilmelidir.

Failin olayda kullanmış olduğu araçlar neticeyi gerçekleştirmek için mutlak anlamda elverişsiz ise ya da suçun maddi konusu yoksa işlenemez suç söz konusu olur. İşlenemez suça teşebbüsün mümkün olmadığından faile kastedilen suça teşebbüsten ceza verilmez. Örneğin öldürülmek istenen kişinin çayına zehir yerine yanlışlıkla pudra şekeri konursa, pudra şekeri birini öldürmek için mutlak anlamda elverişsiz olduğundan işlenemez suç söz konusu olur.

Araçlar nispi anlamda elverişli olduğunda suça teşebbüsten bahsedilebilir. Aracın elverişli olması fakat somut olayda yetersiz kalmış olması nispi elverişliliktir. Aracın elverişli olması ile yetersiz olması aynı kavramlar değildir. Yetersizlik aracın elverişli olduğu halde miktarının az olması veya kalitesinin düşük olması ya da failin bunu gerektiği gibi kullanamamasıdır. Araç mutlak anlamda elverişsiz olduğunda teşebbüs durumu oluşmaz. Ancak aracın yetersiz olması teşebbüsün varlığını etkilemez. Örneğin öldürmek amacıyla, mağdurun limonatasına koyulan zehir miktarı limonatanın etken maddesiyle birleştiği için beklenen etkiyi göstermediğinde araç elverişlidir. Araç bir başkasını öldürebilecek bir zehirdir. Fakat neticeyi gerçekleştirmek için yetersiz kalmıştır. Bu nedenle nispi elverişlilik durumunda teşebbüs mümkün olabilir.

1. Failin Elinde Olmayan Nedenlerle Netice Gerçekleşmemiş Olmalıdır: Suça teşebbüste fail suçu tamamlamak amacıyla hareket etmesine rağmen elinde olmayan nedenlerden, suç yolunda sonuna kadar ilerleme imkânı bulamadığı için neticeyi gerçekleştirememiştir. Örneğin hırsızlık fiilinin icrasına başlayan fail, alarm öttüğü için ya da polis sireni duyduğu için suçu tamamlayamamışsa ya da öldürmek için silahı doğrultan şahıs birisi engel olduğu için suçu tamamlayamamışsa teşebbüs söz konusu olur. Bunun yanında failin icra hareketlerini tamamlamasına rağmen netice elinde olmayan nedenlerle gerçekleşmemişse fail yine teşebbüsten sorumlu olur. Örneğin fail, öldürmek kastıyla ateş etse ve mağdura üç mermi isabet ettirse, mağdur gördüğü tedavi sonrasında iyileşmişse öldürmeye teşebbüs söz konusu olur.

Teşebbüse Elverişli Olmayan Suçlar

Ancak kasıtlı suçlara teşebbüs olur. Taksirle işlenen suçlara teşebbüs mümkün değildir. Kasten işlenebilen bazı suç tiplerine de teşebbüs mümkün olmayabilir.

1. Neticesi sebebiyle ağırlaşmış suçlara teşebbüsün mümkün olmadığı çoğunlukla söylenir.
2. Sırf davranış suçlarına (şekli suçlara) teşebbüs mümkün değildir. Şekli suçlarda hareket yapıldığı anda netice gerçekleştiği için teşebbüs mümkün olmaz. Fakat hareket parçalara bölününce teşebbüs mümkün olabilir.
3. Tehlike suçlarına da teşebbüs mümkün olabilir.
4. Olası kastla işlenen suçlara teşebbüsün mümkün olmadığı çoğunlukla kabul edilmektedir.
5. İhmal suçlarından; ihmal suretiyle icrai suçlara teşebbüs mümkün olabilir. Sırf ihmal suçlarına teşebbüsün olmadığı ise çoğunlukla kabul edilir.

NOT: Yukarıda belirtilen suç gruplarının hepsi kastla işlenen suçlardır. Zira taksirle işlenen suçlara teşebbüs kesinlikle mümkün değildir.

İcra hareketleri öne çekilen suçlara teşebbüs söz konusu olmaz. Örneğin Anayasayı ihlal suçuna teşebbüs olmaz. Bu suç hazırlık hareketleri suç haline getirilmiş öne çekilmiş bir suçtur. Bu nedenle teşebbüs söz konusu olmaz.

Teşebbüsten Gönüllü Vazgeçme

Gönüllü vazgeçme kurumu ile kasıtlı suç için cezalandırılabilir aşamaya ulaşmış faile son bir şans olarak suçun işlenmesinden gönüllü vazgeçme fırsatı tanınmıştır. Gönüllü vazgeçen fail, işlemeye teşebbüs ettiği suçtan sorumlu olmaz.

Ceza Kanunumuzun 36.maddesine göre; ‘’Fail, suçun icra hareketlerinden gönüllü vazgeçer veya kendi çabalarıyla suçun tamamlanmasına veya neticenin gerçekleşmesini önlerse, teşebbüsten cezalandırılmaz. Fakat tamam olan kısım esasen bir suç oluşturuyorsa, sadece o fiilinden sorumlu olur.’’

Yukarıdaki tanıma göre gönüllü vazgeçme durumunda iki ipotez söz konusudur. Birincisi fail suçun icra hareketlerine başladıktan sonra kendiliğinden vazgeçebilir. İkincisi fail kendisine ilişkin hareketleri tamamladıktan sonra suçun tamamlanmasını veya sonucun gerçekleşmesini önlemeye çalışarak gönüllü vazgeçmeden faydalanabilir.

İcra hareketlerine başlayan fail, icra hareketlerini tamamlamadan gönüllü vazgeçebilir. Örneğin hırsızlık amacıyla girdiği evde, acıma hisleriyle veya günah düşüncesiyle icra hareketlerine devam etmekten vazgeçerse fail, gönüllü vazgeçmeden yararlanır. Hırsızlığa teşebbüsten sorumlu olmaz. Sadece tamam olan kısım, konut dokunulmazlığını ihlalden sorumlu olur. Ancak bekçinin düdüğünü duyup korkup pencereden atlayan failin vazgeçmesi gönüllü değildir. Fail hırsızlığa teşebbüsten sorumlu olur.

Fail, icra hareketlerinin bitmesinden sonra gönüllü vazgeçmeden faydalanabilir. Bu durumda vazgeçenin suçun tamamlanmasını önlemek bakımından çaba göstermesi gerekmektedir. Failin çabaları sonuç vermeli ve netice gerçekleşmemiş olmalıdır. Netice gerçekleşirse gönüllü vazgeçme söz konusu olmaz. Örneğin öldürme kastıyla beş el ateş ettiği mağduru üzülerek hastaneye yetiştiren kişi, mağdurun ölmesini engellerse gönüllü vazgeçmeden faydalanır. Sadece tamam olan kasten yaralama fiilinden sorumlu olur. Failin tüm çabalarına rağmen netice gerçekleşir mağdur ölürse fail kasten öldürmeden sorumlu olur. Gönüllü vazgeçme söz konusu olmaz. Hâkim failin bu davranışı takdiri indirim nedeni olarak dikkate alınabilir.

NOT: Gönüllü vazgeçme ile teşebbüs arasındaki sınırı belirlemek gerekir. Fail için, “suç yolunda sonuna kadar ilerleme imkânına sahipti fakat devam etmek istemedi” denebiliyorsa gönüllü vazgeçmeden bahsedilir. Bir başka söylemle fail seçim hakkına sahip olmasına rağmen, yapmamayı seçerse vazgeçme gönüllüdür. Failin suç yolunda sonuna kadar gitme imkânına sahip olmadığı, istese de suçu tamamlayamayacağı söylenebiliyorsa suça teşebbüs söz konusu olur. Örneğin hırsızlığın icrasına başlayan fail polis sireni duyduğu veya ev sahibi uyandığı için daha sonra gelmek üzere evden ayrılırsa fail hırsızlığa teşebbüsten sorumlu olur. Fail hırsızlığı tamamlama imkânına sahip olmasına rağmen duvardaki Fenerbahçe flamasını gördüğü için çalmaktan vazgeçerse, gönüllü vazgeçmeden faydalanır. Hırsızlığa teşebbüsten sorumlu olmaz.

Suça teşebbüs hakkında ayrıntılı bilgi ve danışmanlık hizmeti almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.