Güvenlik Soruşturması ve İtiraz
Makale Başlıkları
Güvenlik Soruşturması İtiraz
Güvenlik Soruşturması ve İtiraz; Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması, kişinin başvuru yaptığı kurumdan gelen talep üzerine yetkili makamlar tarafından o kişi hakkında hazırlanan, kişinin başvurulan kamu kurumunda çalışmasına engel bir durumun olup olmadığına ilişkin bir rapordur. Hukuk sistemimizde güvenlik soruşturmasına itiraz müessesesi öngörülmemiştir. Dolayısıyla güvenlik soruşturmasına itiraz mümkün değildir. Bu yüzden güvenlik soruşturması olumsuz sonuçlananlar İdare Mahkemesi’ne yürütme durdurma istemli iptal davası açmaları gerekmektedir. Kamu hizmetine girmek için gerekli olan bu uygulama birçok kişiyi mağdur etmektedir. Avukat tarafından açılacak iptal davasında güvenlik soruşturmasının olumsuz sonuçlanmasının sebebi öğrenilecektir.
Kamu kurumunda çalışacak, istihdam edilecek personeller hakkında birçok şart aranır. Devletin, istihdam edeceği ve unvanların gerektirdiği genel koşullar haricinde, devlete ait kurumlarda bulunan ortak unvana sahip kadrolarda bile o kurumların özel durumları ve görevleri gereği özel şartların da belirlenmesi gayet normal bir durumdur. Kuruma alınacak personellerin, hangi okullarda okudukları, adli veya idari soruşturma geçmişi olup olmadığı, daha önce hangi işte veya işkollarında çalıştığı, yaşı, hakim olduğu diller vs. gibi bu şartları sağlayan adaylar, belirli sınavlardan geçirilip mevzuat bilgileri ve genel kültürleri ölçülerek elemeye tabi tutulurlar.
Güvenlik soruşturması, anayasal kurallarla çelişkili olduğu sebebiyle aynı zamanda çok fazla da tartışılan bir uygulamadır. Bunun yanında bu uygulamanın tartışmalı olmasının bir başka sebebi de eski düzenlemenin yasal dayanağının bulunmamasıydı. Her ne kadar 08.03.1990 tarihli ve 90/245 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla ‘’Güvenlik Soruşturması Yönetmeliği’’ çıkarılmışsa bile bu yönetmelik herhangi bir kanuna dayandırılmamış, yönetmelikte ‘’dayanağı kanun’’ maddesi boştur. 26.10.1994 tarihinde ve halen de yürürlükte olan 4045 sayılı Kanun ve bu kanuna dayanılarak 14.02.2000 tarihinde 2000/284 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile ‘’Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yönetmeliği’’ çıkarılmış olup bu yönetmeliğin 16.maddesi ile yasal herhangi bir dayanağı olmayan ‘’Güvenlik Soruşturması Yönetmeliği’’ tamamen yürürlülükten kaldırılmıştır.
Güvenlik Soruşturması Uygulamasında Yapılan Hatalar
Belirtmek gerekir ki devletlerin, başkalarının eline geçtiğinde devletin varlığı ve bütünlüğüne zarar verebilecek, itibarını zedeleyecek bilgi, belge, doküman, şahıs, araç ve binaların korunmasını, işletilmesini vs. sağlayan ve gizlilik dereceli birimlerinde çalışan polis, asker, MİT görevlisi personelleri vardır. Bu personeller, diğer kamu görevlilerine nazaran daha özenle seçilmesi gerekli olup olağan devlet memurlarının seçimine kıyasla bu kişiler daha detaylı güvenlik soruşturmasına tabi tutulurlar.
Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yönetmeliği incelendiğinde, arşiv araştırmasında idare sadece durumu saptarken, güvenlik soruşturmasında durum saptanmakla beraber değerlendirilmesi de yapılmaktadır. Güvenlik soruşturmasında araştırılacak hususların, idarenin takdirinde bağlı olarak ‘’sakıncalı’’ olup olmadığı yönetmelikte baştan kabul edilmiş ve idareye takdir hakkı tanınmıştır. Saptamanın yeterli olmadığı durumlarda yani gerekli durumlarda idarenin takdir hakkını kullanabileceği öngörülmüştür.
Sabıka Kaydı ve İstihbari Bilginin Güvenlik Soruşturmasına Etkisi
Güvenlik soruşturması yanında bulunan sabıka kaydı ve istihbari bilgiler adeta güvenlik soruşturmasının tamamlayıcı parçaları niteliğindedirler. Sabıka kaydı araştırılması; kişi hakkında verilmiş herhangi bir mahkûmiyet kararı olup olmadığını veya kişi hakkında herhangi bir soruşturma bulunup bulunulmadığının araştırılmasıdır. Bu araştırma yapılırken adli sicil kayıtlarından da yararlanılmaktadır.
İstihbari bilgi ise; kişiler hakkındaki bilgilerin, istihbarat ve güvenlik kuruluşları tarafından re’sen toplanması ve kayıt altına alınmasıdır. Güvenlik soruşturması yapılırken sabıka kaydı ve istihbari bilgilerden de yararlanılmaktadır.
Güvenlik soruşturması ve istihbari bilgi gizlilik içinde yürütülmekte ve birbirini desteklemekle birlikte birbirlerinden ayrıldıkları nokta istihbari bilgi, istihbarat kuruluşları ve güvenlik kuruluşları kendiliğinden kişi hakkında bilgi toplarken; güvenlik soruşturması, makamlardan gelen talep üzerine yapılan bir araştırmadır. Yani bu kişiler hakkında istihbarat ve güvenlik kuruluşları uzun yıllardan beri bilgi toplamakla birlikte, güvenlik soruşturması sadece kişilerin kamu kurumuna başvurması ve hakkında ilgili kamu kurumunun talebi üzerine yapılan bir araştırmadır.
Güvenlik Soruşturması
Devleti zafiyete uğratmayacak, kritik görevlere doğru personellerin seçilebilmesi için yapılan güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması kapsamında elde edilen veriler, çeşitli yöntemler ve araçlar vasıtasıyla daha önce belirlenmiş objektif kıstaslar ile süzülüp Değerlendirme Komisyonu tarafından karara bağlanır. Fakat bunlar yapılırken de birçok hukuka aykırı uygulamalara neden olunmaktadır. Bu hukuka aykırı uygulamaların önüne geçebilmek için de güvenlik soruşturmasının iptali davası açılmaktadır.
Türkiye’de açılacak tüm davalarda olduğu gibi idari davalarda da kişinin avukat tutma zorunluluğu bulunmamakla birlikte bu davalar spesifik davalar olup özel bilgi ve tecrübeyi gerektirmektedir. Bu bakımdan idare mahkemelerinde açılacak yürütme durdurma istemli iptal davalarında kişilerin herhangi bir hak kaybına uğramaması için avukat aracılığıyla açmaları önemlidir. Bu bakımdan kanunları çok iyi bilen, emsal kararları dosyanıza ekleyebilecek, mevzuatta bulunan lehinize hükümleri mahkemeye doğru bir şekilde aktarabilecek bir avukattan profesyonel destek almanızı yararınıza olacaktır.