Asker Güvenlik Soruşturmasında Nelere Bakılır?

 Güvenlik Soruşturması Nedir? Güvenlik Soruşturmasının Yasal Dayanağı Var Mıdır?

Asker Güvelik soruşturması kavramı kamu görevlerine girmek isteyen kişilerin ilk karşılaştığı konudur. Bu konunun hemen ardından insanların aklına “güvenlik soruşturmasının yasal dayanağı var mı?” sorusu gelir. Biraz araştırma yaptıktan sonra ise “güvenlik soruşturması kalktı mı?” sorusu gelir.

Güvenlik soruşturması kişilerin kamu görevine girmeden önce haklarında belli başlı konularda araştırma yapılması işlemidir. Güvenlik soruşturması idarenin, kamu görevinin aksamadan düzenli bir şekilde devam etmesi için, kamu personelini sonradan kamu görevden çıkarmaması için gerekli gördüğü bir işlemdir. İdareler herhangi bir işlem tesis ederken 5 şarta uymak zorundadırlar. Bu şartlar ise yetki, sebep, şekil, konu ve maksattır. İdarenin yasal dayanağı olmayan bir işlem tesis etmesi bu şartlara aykırılık teşkil edecektir. Dolayısıyla idarenin alışılagelmiş bir uygulaması olan güvenlik soruşturmasının yasal dayanağı olmadığını düşünmek mümkün değildir.

Güvenlik Soruşturmasının Yasal Dayanağı Nedir?

29.03.2022 tarihi itibariyle güvenlik soruşturmalarının yasal dayanağı 07.04.2021 tarihli ve 7315 sayılı Güvenlik soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunudur. Kanunun üçüncü maddesinde kimlere arşiv araştırması yapılacağı belirtilmiştir. Buna göre statü veya çalışma şekline bakılmaksızın ilk defa veya yeniden memuriyete atananlara arşiv araştırması yapılacaktır.

Güvenlik Soruşturmasını Kim Yapar?

Güvenlik soruşturması memurluğa veya kamu görevine girecek kişiler için yapılacağından güvenlik soruşturmasının da bu aşamalardan geçmiş, güvenilir kamu kurumları ve personelleri tarafından yapılması gerekmektedir. Bu itibarla güvenlik soruşturmasının özel şirketler vasıtasıyla değil, idarece yapılması gerektiği aşikardır. Ülkemizde güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması Milli İstihbarat Teşkilat (MİT) ve kolluk kuvvetleri ile kolluk kuvvetlerinin istihbarat şubeleri tarafından yapılmaktadır. Kolluk kuvvetleri kavramında ise polis ve jandarma teşkilatı anlaşılmalıdır.

Güvenlik Soruşturmasında ve Arşiv Araştırmasında Nelere Bakılır?

Kanunun 4.maddesinde arşiv araştırmalarında hangi hususlara bakılacağı belirtilmiştir. Buna göre;

• İlgilinin adli sicil kaydına,
• İlgilinin kolluk kuvvetleri tarafından aranıp aranmadığına,
• İlgilinin hakkında herhangi bir tahdit olup olmadığına,
• İlgili hakkında kesinleşmiş mahkeme kararlarına, kamu davasının açılmasının ertelenmesine ilişkin kararlara ve hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin kararlara,
• İlgili hakkında kamu görevinden çıkarma veya kesinleşmiş memurluktan çıkarma cezasının olup olmadığına bakılır.

Kanunun 5.maddesinde ise güvenlik soruşturmalarında hangi hususlara bakılacağı hükme bağlanmıştır. Buna göre;

• Kolluk kuvvetleri ve istihbarat ünitelerindeki istihbarı olgulara,
• Yabancı devlet kurumları ve yabancılarla olan ilişkilerine,
• Terör örgütü ve suç işlemek amacıyla kurulan örgütlere eylem birliği, irtibat ve iltisaklı olup olmadığına bakılmaktadır.

Ancak yapılacak olan bu soruşturmanın ilgilinin görevine yansıyacak denetime elverişli olacak yöntemlerle yapılması gerekmektedir. Yapılan araştırmalarda yorum içermeyen olgusal veriler olması gerekmektedir.

Güvenlik Soruşturması Nasıl Sonuçlanır?

7315 sayılı Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanununun 7.maddesine göre güvenlik soruşturmasının sonucunda toplanan bilgilerin değerlendirmesi maksadıyla değerlendirme komisyonu kurulur.  Değerlendirme komisyonu başkan dahil en az beş kişiden ve tek sayıda olacak şekilde oluşturulur. Yapılan araştırmalar sonucunda kendilerine verilen yorum içermeyen objektif bilgilerle değerlendirme komisyonu güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının sonucuna karar verir.

Asker Güvenlik Soruşturması Nedir?

Ülke güvenliğinden sorumlu olan ve kamu kurumlarının arasında halk tarafından en önemlisi olarak görüle Türk Silahlı Kuvvetlerinin bir mensubu olabilmek için de güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının olumlu sonuçlanması gerekmektedir. Türk Silahlı Kuvvetlerinde zorunlu askerlik hizmeti hariç görev alacak olan her rütbedeki asker hakkında göreve başlamadan önce güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılır.

Asker Güvenlik Soruşturmaları Diğer Güvenlik Soruşturmalarından Farklı Mıdır?

7315 sayılı Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanununun 3/2.maddesinde “(…) Milli Savunma Bakanlığı, Genelkurmay Başkanlığı, jandarma, emniyet, sahil güvenlik ve istihbarat teşkilatlarında çalıştırılacak kamu personeli ile ceza infaz kurumları ve tutukevlerinde çalışacak personel, kamu kurum ve kuruluşlarında çalışacak öğretmenler(…) hakkında güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması birlikte yapılır.” Hükmü yer almaktadır. Madde hükmüne göre Türk Silahlı Kuvvetlerinde zorunlu askerlik hizmeti dışında görev alacak her rütbedeki askeri personel hakkında göreve başlamadan arşiv araştırması ve güvenlik soruşturması yapılır.

Asker Güvenlik Soruşturmalarında Nelere Bakılır?

7315 sayılı Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunun 5.maddesinde güvenlik soruşturması yapılırken hangi hususların araştırılacağı hükme bağlanmıştır. Madde hükmüne göre asker güvenlik soruşturması ile normal güvenlik soruşturması arasında fark bulunmamaktadır. Buna göre sözleşmeli uzman çavuş ile muvazzaf subay arasında, muvazzaf subay ile öğretmen arasında güvenlik soruşturmasının yapılma usulü ve içeriği konusunda fark bulunmamaktadır. Dolayısıyla uzman çavuş ile muvazzaf subay arasında, muvazzaf subay ile öğretmen arasında güvenlik soruşturmasının yapılma usulü ve içeriği konusunda fark bulunmamaktadır.

Asker Güvenlik Soruşturması Ne Kadar Sürer?

Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yönetmeliği’nin 12. maddesinde “Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılması taleplerinin ilgili makama ulaşmasından itibaren arşiv araştırması sonuçları en geç 30 iş günü, güvenlik soruşturması sonuçları en geç 60 iş günü içinde cevaplandırılır.” Hükmü yer almaktadır. Bu hükme rağmen başvuruların ve araştırılacak kişilerin çokluğu, resmi yazışmalar sebebiyle güvenlik soruşturmalar ve arşiv araştırmaları belirtilen sürelerde tamamlanamamaktadır. Bu süreç genel olarak 2-4 ay arasında sürmektedir.

Asker Güvenlik Soruşturmasının Olumsuz Sonuçlanması Durumunda Ne Yapılabilir?

Askeri personel olacak kişiler hakkında yapılan güvenlik soruşturmalarında birçok hukuka aykırılıklar meydana gelmektedir. Yapılan bu güvenlik soruşturmalarında kişiler “suçların ve cezaların şahsiliği” ilkesine rağmen yakın akrabalarının eylemleri nedeniyle mağdur edilmektedir. Bu kişilerin güvenlik soruşturmaları olumsuz sonuçlanmaktadır. Kanunun açık lafzına rağmen bu incelemelerde yorumlar yapılmakta, kişiler başkalarının eylemleri nedeniyle cezalandırılmaktadır. Örnek vermek gerekirse bir kişinin güvenlik soruşturması; yakın akrabasının Fetö’ye müzahir okula gitmesi nedeniyle veya işçi olan babasının Fetö ile iltisaklı bir şirkette çok az süreli de olsa çalışmasından dolayı olumsuz olarak sonuçlanmaktadır. Hatta kişiler yakın akrabaları hakkında soruşturma veya kovuşturma olması nedeniyle de mağdur olabilmektedir. Bu durumlarda masumiyet karinesinin görmezden gelindiği ve neredeyse yok edildiği söylenebilir. Danıştay istikrar bulmuş kararlarıyla ilgililerin somut ilişkisi ortaya konamayan kişiler sebebiyle güvenlik soruşturmasının olumsuz sonuçlanması kararlarını iptal etmektedir.

Danıştay 8.Dairesi 24.06.2021 T., 2019/9624 E., 2021/3428 K. Sayılı kararında “Silahlı kuvvetler, emniyet gibi güvenliğin sağlanması görevini yerine getiren kurumlara personel alımında yukarıda belirtilen aile bireyleri dışında yakın akrabalarının güvenlik soruşturması kapsamına alınıp alınmayacağı her olay özelinde değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu değerlendirme yapılırken hakkında güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yürütülen kişinin yaşadığı ortam, aile ilişkileri bir bütün olarak ele alınmalıdır. Dolayısıyla her olay özelinde güvenlik soruşturmasını yapacak birimlerce bu hususların araştırılması ve gerekli bağlantıların bilgi ve belgelerle ortaya konularak desteklenmesi gerekmektedir.
Uyuşmazlık konusu olayda ise yetkili kurumlardan gelen bilgilerde davacının babası hakkında 1992 yılında Türkiye İhtilalci Koministler Birliğine yönelik operasyonlar kapsamında gözaltına alınıp serbest bırakıldığından bahisle güvenlik soruşturmasının olumsuz olduğu görülmekte olup, dosya da yer alan bilgi ve belgelerde davacının babası ile ilgili olarak somut herhangi bir bilgi ve belgenin olmadığı görüldüğünden, somut ve hukuken kabul edilebilir bir inceleme yapılmaksızın tesis edilen dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmamaktadır.”Hukuki gerekçeleriyle güvenlik soruşturmasının iptali kararı veren ilk derece mahkemesinin kararını oy birliği ile onamıştır. Peki bu sonucu elde edebilmek için neler yapılabilir?

Kişiler bu durumlarda güvenlik soruşturmalarının olumsuz olduğunun taraflarına tebliğ edilmesinin ardından 60 (altmış) gün içinde idare mahkemelerinde yürütmenin durdurulması talepli iptal davası açmalıdır. İdare mahkemelerinde açılan bu davalar ihtisas gerektiren davalardır. Türkiye’de davaların vekil aracılığıyla takip edilmesi zorunlu değildir. Ancak alanında uzman olmayan bir avukatla veya avukatsız takip edildiğinde hak kaybı yaşanması ihtimali yüksektir. Zira idari davalarda süreler diğer davalara göre daha kısıtlı olup, bazı dava türlerinde idareye zorunlu başvuru şartı öngörülmüştür.

Konuyla alakalı ayrıntılı bilgi ve danışmanlık hizmeti almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.

Ayrıca Güvenlik Soruşturması İçeriği ve Avukatı için ilgili linke tıklayıp bilgi alabilirsiniz.