Güvenlik Soruşturması Nedir?

Güvenlik soruşturması; şahsın adli sicil kaydı, kolluk tarafınca aranıp aranmadığı, hakkında tahdit olup olmadığı, kesinleşmiş mahkeme kararının varlığı, terör örgütleriyle iş birliği halinin olup olmadığı, devam eden kovuşturma ya da soruşturmanın varlığı, kamu görevinden çıkarılma cezasının varlığı gibi hususların tespit edilmesidir. Güvenlik soruşturmasında; arşiv araştırması, GBT araştırması,  mevcut kayıtlardan ve yerinden araştırma şekliyle yapılır.

Arşiv araştırması; şahsın adli sicil kaydının, kolluk kuvvetlerince aranıp aranmadığının, hakkında tahdit olup olmadığının, kesinleşmiş mahkeme kararları ve 04.12.2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 171. Maddesinin 5. Fıkrası ve 231. maddesinin 13. fıkrası çerçevesinde alınan kararlar ve kişi için devam eden ya da sonuçlanan soruşturma- kovuşturma evresindeki durumların ve kamu görevinden çıkarılma veya kesinleşmiş memurluktan çıkarma cezasının varlığını halihazırdaki kayıtlar doğrultusunda tespit edilmesidir.

GBT araştırması; Genel Bilgi Toplama’nın kısaltılması olup, haklarında yakalama kararı olan kişilerin, kayıtlarının tutularak yakalanması için yürütülen araştırmadır.

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması usulleri Devlet Memurları Kanunu ve kurumların kendi iç düzenleri doğrultusunda kişilerin görevlerine başlamalarından evvel kendileri için gerçekleştirilen bir soruşturmadır. Bu soruşturma neticesinde şahısların haklarında adli veya idari bir tahkikatın varlığı, adli sicil kayıtlarının varlığı, yakın çevrelerindeki kişilerin sürmekte olan adli bir soruşturma- kovuşturmanın varlığı üzerine kuruma bilgi verilir.

Güvenlik araştırması neticesinde vuku bulan verilerin göreve atanma açısından değerlendirilen komisyona değerlendirme komisyonu denir. Bu komisyon başkan dahil olarak minimum 5 kişiden ve tek sayı olacak biçimde oluşur.

Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırmasında Nelere Bakılır?

Güvenlik Soruşturması Ve Arşiv Araştırması Yönetmeliği madde 11’de güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasında bakılacak hususlar düzenlenmiştir.

Kişinin içinde bulunduğu ortamda göz önünde bulundurularak; kimlik kontrolü, kimlik kayıtlarının doğruluk düzeyi, uyrukluğu, evvelde yabancı bir devletin uyrukluğunda olup olmadığı, genel kolluk kuvvetlerinin ve istihbarat ünitelerinin arşivlerinde veriler olup olmadığı, adli sicil kaydının ve şahsın hakkında arama kaydı veya belirli bir tahdidin olup olmadığı, terör örgütlerine veya Milli Güvenlik Kurulunca devletin milli güvenliğine yönelik eylemde bulunulduğu kararlaştırılan yapı, oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti veya iltisaki olup olmadığı, 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanuna ve Atatürk ilke ve inkılaplarına karşıt bir şekilde davranıp davranmadığı, şeref ve haysiyetini çiğneyecek ve görevini etkileyecek biçimde kumara, uyuşturucuya, içkiye, paraya ve fazla derecede çıkarlarına düşkün olup olmadığı, ahlaka ve görgüye aykırı davranıp davranmadığı, yabancılara bilhassa hasım ve hasım olma olasılığı olan devlet mensupları ve temsilcileriyle ilgili derecesinin iç yüzü ve sebebi araştırılır.  

Güvenlik Soruşturması Nasıl Yapılır?

Güvenlik soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu’nun 6 ve 7. Maddeleri içeriğinde güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılırken yetki ve usul esasları düzenlenmiştir.

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü, mahalli mülki idare amirlikleri eliyle yapılır. Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasını yerine getirmekle yükümlü üniteler, kendilerine iletilen istekle bağlı kalarak güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması dahilinde bakanlıklar ve ile kamu kurum ve kuruluşları arşivlerinden ve elektronik bilgi işlem merkezlerinden lüzumlu bilgi ve belgeler ile şahıs için kesinleşmiş mahkeme kararlarını ve hakkında verilmiş HAGB kararlarını ve kayıtlarını almaya yetkilidirler.

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması neticesinde elde edilen olguların takdir edilmesi gayesiyle Değerlendirme Komisyonu kurulur. Değerlendirme Komisyonu; Cumhurbaşkanlığında İdari İşler Başkanının görev vereceği en üst kademe yöneticisinin, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı tarafınca genel sekreter yardımcısının, bakanlıklarda bakan yardımcısının, diğer kamu kurum ve kuruluşlarında en üst yöneticinin seçeceği bir üst kademe yöneticisinin, üniversitelerde rektör yardımcısının, valiliklerde vali yardımcısının başkanlığında, teftiş/denetim, personel ve hukuk birimleriyle yerinde görülecek başka birimlerden birer üyenin iştirakiyle başkan dahil minimum beş kişiden ve tek sayıda olacak şekilde kurulur. Milli güvenlik yönünden stratejik ehemmiyeti olan birim, proje, tesis ve hizmetlerde istihdam edilecekler için değerlendirme, ilgili bakanlık ya da kamu kurumları dahilinde Değerlendirme Komisyonunca yapılır. 

Memuriyet ya da kamu görevlerine elverişliliğinin değerlendirilmesini sağlayacak veriler, güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapmakla görevli birimler tarafından ilgili kurum ve kuruluş dahilinde kurulan Değerlendirme Komisyonuna iletilir. Bu komisyon taraflarına yollanan verilere dair nesnel ve gerekçeli değerlendirmelerini yazılı şekilde atamaya yetkili amire gönderir. Mahkemelerce bu belgeler gönderilmesi istenildiği taktirde bu bilgiler sunulur. 

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması görevini yerine getirmekle görevli birimlerde yetki verilmiş personelin, hukuka uygun olmayan elektronik ortamda ya da bilgisayar loglarında kişisel verilerle alakalı sorgulama yapma yetkisi yoktur ayrıca log kayıtlarını da değiştirme veya silme, bu şekilde elde edilen verileri paylaşma veya yayın yoluyla duyurma yetkisi yoktur. Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması görevini yerine getirmekte olan birimler tarafınca ilgili tedbirler alınır.

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması dahilinde kişinin istihbari etkinliklere konu edinmeyen kişisel bilgileri hakkında bilgilendirilmesi, bu verilere ulaşması, bunların düzeltilmesi ve silinmesi isteklerine dair tedbirler alınır. Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasına konu olan kişisel bilgilerin doğru ve güncel olması esastır. 

Güvenlik Soruşturmasının Olumsuz Çıkması

Güvenlik soruşturması olumlu çıkmayanlar için iki önemli yol vardır: idari başvuru ve dava yolu. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunun 11. Maddesi çerçevesinde idari işlemin geri alınması, kaldırılması, düzeltilmesi, değiştirilmesi için dava açma süresi sınırları dahilinde işlemi gerçekleştiren birimin üstü olan birim, öyle bir birim yoksa işlemi gerçekleştiren birime başvurulur.  Diğer yol dava yoludur. Güvenlik soruşturmasının olumlu bir şekilde sonuçlanmaması durumunda atamanın yapılmadığı kararı şahıslara tebliğ edilir veya bazı hallerde kurumun sitesinde ilan edilebilir. Tebliğ veya ilanın öğrenilmesinden başlayarak 60 gün içinde dava açılabilir. Bu sürenin geçirilmesi durumunda dava açılması mümkün olmaz. Açılacak dava, işlemi gerçekleştiren idarenin bulunduğu yerdeki idare mahkemesidir. Örneğin bakanlıklar Ankara’da olduğu için, bakanlıkların yaptığı alımlarla ilgili davalar Ankara’da açılacaktır. Dava açıldıktan sonra mahkeme, güvenlik soruşturmasının neden olumsuz çıktığı ile ilgili idareden veri isteyerek bu verilere göre değerlendirme yapmaktadır. Somut olayın gidişatı ve idareden istenen belgeler doğrultusunda mahkeme davanın reddine ya da davaya konu olan işlemin iptaline karar verebilir.

Güvenlik Soruşturması Sorgulama

Güvenlik Soruşturması Ve Arşiv Araştırması Yönetmeliği madde 13 uyarınca güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının her aşamasında gizliliğe uyulacağı ve soruşturma ve araştırma aşamasında evre ile sonucu bilmesi gerekli olan kişiden başkasına bildirilmez. Bu sebeple güvenlik soruşturmasının neticesini, sebebini ve gidişatını ayrı olarak sorgulama gibi bir olanak yoktur. 

Güvenlik soruşturmasının ne sebeple olumsuz geldiği 4982 sayılı Bilgi Edinme Kanunu uyarınca öğrenilebilir. Bu kanuna aykırı olarak idare bilgi vermeyi reddederse dava açılabilir.

Güvenlik soruşturmasının olumlu gelmemesi durumunda işlemin iptali doğrultusunda dava açılması halinde idare emniyet, jandarma birimlerinden alınan bilgiyi mahkemeye göndermektedir. Mahkemeye gönderilen bilgi ve belgelerden de güvenlik soruşturmasının hangi sebeple olumlu olmadığı anlaşılabilir.