Nazım İmar Planı Nedir Nasıl Hazırlanır?

Nazım İmar Planı, bir şehrin veya bölgenin gelecekteki fiziksel yapılanmasını ve gelişimini şekillendirir. Bu planlar, sürdürülebilir kalkınma, çevresel denge ve yaşam kalitesinin artırılması gibi önemli hedeflere hizmet eder. Ayrıca, arazi kullanımı, ulaşım ağları, yeşil alanların korunması ve sosyal ile ekonomik faaliyetlerin düzenlenmesi gibi alanlarda kapsamlı düzenlemeler içerir.

MDM Hukuk Bürosu olarak, nazım imar planının oluşturulması, itiraz mekanizmaları, plan değişiklikleri ve yargısal süreçler gibi birçok önemli konuyu detaylıca ele alacağız. Bu makale, nazım imar planlarının şehirlerimizin geleceği üzerindeki etkilerini vurgulamak ve anlaşılmasını kolaylaştırmak için kapsamlı bir rehber niteliğindedir. Şehir planlaması, arazi kullanımı, çevre koruma ve kentsel dönüşüm konularında en güncel bilgileri ve uzman görüşlerini sunmayı hedefliyoruz.

İmar Planı Nedir?

Türkiye’ de bulunan arazilerde yapılaşma ve şehirleşme yapılabilmesi için imar planları yapılmaktadır. Bu imar planlarının çeşitleri mevcuttur.

İmar Kanun’unda mekansal strateji (kalkınma planları- bölge planları) planları, çevre planları, nazım imar planları, uygulama imar planları şeklinde tasnif edilmiştir. İlgili kanuna göre son nüfus sayımında, nüfusu 10.000’i aşan yerleşim yerlerinde imar planlarının yapılması mecburidir. Son nüfus sayımında nüfus 10.000’i aşmayan yerleşim yerlerinde karar alındı. İmar planı yapılmasının gerekli olup olmadığına belediye meclisi karar verecektir.

Nazım İmar Planı Nedir?

Nazım İmar Planının tanımı İmar Kanunu madde 5’te ve Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği madde 4’te düzenlenmiştir.

Buna göre nazım imar planı “Varsa bölge planlarının mekâna ilişkin genel ilkelerine ve varsa çevre düzeni planlarına uygun olarak hali hazır haritalar üzerine, yine varsa kadastral durumu işlenmiş olarak çizilen ve arazi parçalarının; genel kullanış biçimlerini, yerleşme alanlarının gelişme yön ve büyüklüklerini, nüfus yoğunlukları ve eşiklerini, ulaşım sistemlerini göstermek ve uygulama imar planlarının hazırlanmasına esas olmak üzere düzenlenen, plan hükümleri ve raporuyla beraber bütün olan plandır.”

 Ve “Mevcut ise çevre düzeni planının genel ilke, hedef ve kararlarına uygun olarak, arazi parçalarının genel kullanış biçimlerini, başlıca bölge tiplerini, bölgelerin gelecekteki nüfus yoğunluklarını, çeşitli kentsel ve kırsal yerleşme alanlarının gelişme yön ve büyüklükleri ile ilkelerini, kentsel, sosyal ve teknik altyapı alanlarını, ulaşım sistemlerini göstermek ve uygulama imar planlarının hazırlanmasına esas olmak üzere, varsa kadastral durumu işlenmiş olarak 1/5.000 ölçekte, büyükşehir belediyelerinde 1/5000 ile 1/25.000 arasındaki her ölçekte, onaylı halihazır haritalar üzerine, plan notları ve ayrıntılı raporuyla bir bütün olarak hazırlanan planı” ifade etmektedir.

Anlaşılacağı üzere nazım imar planı, şehrin gelişimi açısından önem taşımaktadır. Nazım imar planları uygulama imar planlarına esas olarak düzenlenecek olup detaylı bir raporlar tasdiklenen planlardır. Nazım imar planında çizimden anlaşılamayan hususlar, plan notları ve ek raporlarla bir bütün şekilde yorumlanmalıdır.

Nazım İmar Planı Hazırlanırken Nelere Dikkat Edilmelidir?

Nazım İmar Planı hazırlık aşamasında; ilgili kurum ve kuruluşlardan genel kapsamda bilgi toplanır. Yani ilgili kurumların görüşü alınır da diyebiliriz.

Bu belgeler üzerinde araştırma ve analiz yapılarak veriler elde edilir. Bahsedilen bu verilerin belediye meclisi tarafından onaylanması gerekir. Elde edilen genel başlıklı veriler aşağıdaki gibidir:

• İdari sınırlar,
• Jeolojik, jeomorfolojik, hidrolojik ve hidrojeolojik yapı.
• Yerleşme alanlarının karakteristik özellikleri ile mekânsal gelişme eğilimleri ve potansiyelleri.
• Yenileme, sağlıklaştırma, dönüşüm bölgelemeleri.
• İklim özellikleri.
• Bitki örtüsü.
• Toprak niteliği ve tarımsal arazi kullanımı.
• Ekolojik yapı (ekosistem tipleri, flora ve fauna varlığı).
• Koruma statüsü verilmiş alanlar, hassas alanlar (sit alanları, uluslararası sözleşmelerle korunan alanlar, sulak alanlar, özel çevre koruma bölgeleri, milli park, tabiat parkı, tabiat anıtı, tabiatı koruma alanı, yaban hayatı geliştirme alanı, yaban hayatı koruma alanı, tür koruma alanı, içme suyu havzaları koruma alanları ve diğerleri).
• Orman alanları, mera, yaylak, kışlak alanları.
• Kültür ve turizm gelişim ve koruma bölgeleri, turizm merkezleri.
• Organize sanayi bölgeleri, kapasite ve doluluk oranları.
• Genel peyzaj öğeleri, makroform analizi.
• Demografik yapı ve nüfusun demografik özellikleri (yaş, cinsiyet, çalışma, eğitim, medeni hal).
• Sosyal yapı.
• Ekonomik yapı.
• Ana ulaşım sistemi (Karayolu, demiryolu, denizyolu, havayolu, terminal, gar, liman ve havalimanı).
• Çevre sorunları.
• Lojistik merkez alanları.
• Sektörel yapı (tarım, sanayi, hizmet, ulaşım, enerji, maden, konut vb.).
• Katı atık depolama, geri kazanım ve bertaraf tesisleri.
• İçme suyu ve atık su arıtma tesisleri.
• Atık su deşarj yerleri.
• Tarımsal sulama alanları.
• Ruhsatlı maden sahaları.
• Askeri alanlar, askeri yasak bölgeler ve güvenlik bölgeleri, mania planları.
• Doğal afet tehlikeleri ve kentsel riskler, varsa risk yönetimi ve sakınım planları.
• Mevcut arazi kullanımı, yapılaşma durumu, mülkiyet yapısı.
• Çevre düzeni planı kararları ve yürürlükteki imar planları.

 Yapılan araştırmalara ve analizlere göre nazım imar planı oluşturulur. İmar planları belediye meclisince onaylanır ve belediye başkanınca askıya alınır.

İmar planlarının belediye meclisince onaylanmaması halinde ise belediye başkanlığı tarafından gerekçeli bir şekilde ilgilisine 15 gün içerisinde bildirilmelidir.

Bununla birlikte belediye sınırları içerisinde kalmayan alanlar için nazım imar planı yetkisi il idare kurulu ve valiliktedir. Valiliğin nazım imar planlarını uygun bulmaması halinde ise aynı şekilde 15 gün içerisinde ilgilisine yazı ile bildirilmesi gerekmektedir.

Ek bilgi olarak yürürlükteki 1/25.000 ölçekli çevre düzeni planları, 5 yıl içerisinde üst ölçekli çevre düzeni planı veya nazım imar planına dönüştürülmektedir.

Bir diğer ek bilgi ise nazım ve uygulama imar planları gerekli görülmesi halinde birlikte hazırlanabilecek olması hususudur. Nazım imar planı kesinleşmeden uygulama imar planı onaylanamaz. Ancak, onay yetkisinin aynı idarede bulunması halinde nazım ve uygulama imar planları eş zamanlı olarak onaylanıp uygulanabilecektir.

Nazım İmar Planı Aşamaları Nelerdir?

Nazım imar planının düzenlenmesi hususu birkaç aşamadan oluşmaktadır. Şöyle ki;

1. Nazım imar planının yapılacak olduğu alan belirlenmeli sınırları tespit edilmelidir.
2. Nazım imar planı yapılacak olan alan için kurum görüşleri alınmalı, arazi, analiz ve anket çalışmaları yapılmalıdır.
3. Plan kararlarının bu belgeler doğrultusunda hazırlanmasının ardından plan çizimi ve rapor hazırlanması aşamasına geçilmelidir. Nazım imar planı raporu ilgili komisyonca hazırlanmak zorunda olup işbu raporun hazırlanmaması halinde nazım imar planının iptal konusu olacağı unutulmamalıdır.
4. S-on olarak hazırlanan nazım imar planı belediye meclisine gönderilerek değerlendirilmeye alınmalıdır. Belediye meclisinin onaylaması halinde ilgili birime gönderilerek başkana onaylatılır.

Nazım İmar Planına Nasıl Dava Açılır?

İmar uyuşmazlığının hangi plandan kaynaklandığının tespitiyle “nazım imar planından” kaynaklanan uyuşmazlık sebebiyle dava açılabilir. Bu davalar idari yargının görev alanındadır.

Nazım imar planının iptali istemiyle idare mahkemesinde yürütmenin durdurulması talepli dava açılabilmektedir.

Davanın açılması İyuk madde 3 ve madde 5’e uygun olarak yapılmalıdır. Kişi tek başına dava açabileceği gibi ortak menfaat halinde kişiler birlikte dava açabilir.

İptal davası; nazım imar planına itiraz bulunmuyorsa genel dava açma süresi kapsamında nazım imar planının ilan edilmesinin ardından 60 gün içerisinde açılmalıdır. Şayet bir aylık ilan süresi içerisinde itiraz edilmiş ise itirazın reddinin kesinleşmesinden itibaren 60 gün içerisinde kişi iptal davasını açmalıdır.

Bununla birlikte kesinleşen imar planlarına karşı kesinleşme tarihinden itibaren her halde 5 yıl içerisinde dava açılabilir. Yargılama sonucu nazım imar planının iptal edilmesi halinde bu süreç öncesinde yapılmış eski nazım imar planı yürürlüğe girmez, yeniden bir nazım imar planı tasarlanması gerekir.

Nazım İmar Planlarına İtiraz Nasıl Edilir?

Nazım imar planlarına belediye sınırları içerisinde kalan yerler ve belediye sınırları dışında kalan yerler açısından iki farklı şekilde itiraz edilebilir. Bilindiği üzere belediye sınırları içerisinde kalan yerler için düzenlenmiş olan nazım imar planları ilgili belediyelerce yapılmaktadır.

Belediye meclisinin onaylayıp ilan etmesi gerekmektedir. Bu durumda bir aylık ilan süresi içerisinde kişi itiraz hakkına sahiptir. Belediye meclisi bu itirazı 15 gün içerisinde inceleyip karara bağlamak durumundadır. Bir diğer husus ise belediye sınırları dışında kalan yerler için düzenlemiş olan nazım imar planlarına itirazın nereye ve nasıl yapılacağıdır.

Belediye sınırları dışında kalan yerlerin nazım imar planları valilik veya ilgilisi tarafından yapılmaktadır. Valiliğin onaylayıp 1 aylık süre zarfında ilan etmesi gerekmektedir. Aynı şekilde kişi bu bir aylık ilan süresince itiraz edebilmektedir. İtirazlar valiliğe yapılacak olup, valilik itirazı 15 gün içerisinde değerlendirip kesin karara bağlar.

1/5000 ölçekteki nazım imar planı, çevre düzeni ve kentsel ile kırsal yerleşim alanlarının gelişme yönlerini dikkate alarak hazırlanır.

Bu planlar, onaylı halihazır haritalar üzerinde kadastral durumu işlenmiş olarak sunulur ve mekansal planlar yapım yönetmeliğine uygun olarak geliştirilir.

Uygulama imar planı, plan notları ve raporlarıyla birlikte, yerleşim alanlarının gelişme yönlerine uygun olarak düzenlenir. Bu konuda daha detaylı bilgi almak için https://mdmhukuk.com/iletisim/ adresini ziyaret edebilirsiniz.

Emsal Yargı Kararları

Danıştay 6. İdari Dava Dairesi, E. 2013/6634 K. 2014/3737 T. 14.5.2014

Dava, İzmir İli, Menderes İlçesi, Tekeli Mahallesi, … ada, … parsel sayılı taşınmazın bulunduğu alanda İzmir Büyükşehir Belediye Meclisi’nin 13/04/2012 tarihli, 419 sayılı kararı ile uygun görülerek onaylanan 1/5000 ölçekli nazım imar planı revizyonunun iptali istemiyle açılmış;

İdare Mahkemesince, dava konusu 1/5000 ölçekli nazım imar planı revizyonunun 24/5/2012-25/6/2012 tarihleri arasında askıya çıkarıldığı.

Dava konusu plana askı süresi içerisinde herhangi bir itirazda bulunulmadığı, bu itibarla son ilan tarihi olan 25/06/2012 tarihinden itibaren 60 gün içinde dava açılması gerekirken bu süre geçtikten sonra 22/04/2013 tarihinde açılan davanın süre aşımı yönünden reddine karar verilmiş, bu karar davacı vekili tarafından temyiz edilmiştir.

2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’n 7. maddesinde:

”dava açma süresinin, özel kanunlarında ayrı süre gösterilmeyen hallerde Danıştay’da ve idare mahkemelerinde altmış ve vergi mahkemelerinde otuz gün olduğu belirtilmekte ve 8 maddesi ile de sürelerin, tebliğ yazım ve ilan tarihlerini izleyen günden itibaren işlemeye başlayacağı hükme bağlanmış bulunmaktadır.

Bu tebliğin, yayın veya ilanın, dava açma süresine başlangıç alınabilmesi için de bunun mevzuata uygun bir biçimde yapılmış olması gerektiği kuşkusuzdur.

3194 sayılı Kanun’un planların hazırlanması ve yürürlüğe konulması başlıklı 8. maddesinde İmar Planları: ”Nazım İmar Planı ve Uygulama İmar Planından meydana gelir.

Mevcut ise bölge planı ve çevre düzeni plan kararlarına uygunluğu sağlanarak, belediye sınırları içinde kalan yerlerin nazım ve uygulama imar planları ilgili belediyelerce yapılır veya yaptırılır. Belediye meclisince onaylanarak yürürlüğe girer.

Bu planlar onay tarihinden itibaren belediye başkanlığınca tespit edilen ilan yerlerinde ve ilgili idarelerin internet sayfalarında bir ay süreyle eş zamanlı olarak ilan edilir.

Bir aylık ilan süresi içinde planlara itiraz edilebilir. Belediye başkanlığınca belediye meclisine gönderilen itirazlar ve planları belediye meclisi onbeş gün içinde inceleyerek kesin karara bağlar” hükmü ile Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmeliğin 20. maddesinde: ”Onaylanmış planlar;

onay tarihinden itibaren ilgili idarece herkesin görebileceği şekilde ilan yerlerinde asılmak ve nerede nasıl görülebileceği mahalli haberleşme araçları ile duyurulmak suretiyle 30 gün süre ile ilan edilir. 30 günlük ilan süresi içinde planlara itiraz, ilgili idare nezdinde yapılır.” hükmü yer almaktadır.

5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nda 12/11/2012 tarihinde bir takım değişiklikler yapılarak söz konusu kanunun 3. maddesinde,

Büyükşehir Belediyesi, sınırları il mülki sınırı olan ve sınırları içerisindeki ilçe belediyeleri arasında koordinasyonu sağlayan;

idarî ve malî özerkliğe sahip olarak kanunlarla verilen görev ve sorumlulukları yerine getiren, yetkileri kullanan; karar organı seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzel kişisi;

İlçe Belediyesi, büyükşehir belediyesi sınırları içinde kalan ilçe belediyesi olarak tanımlanmış;

7. maddesinde de, Büyükşehir belediyesinin görev, yetki ve sorumlulukları, Çevre düzeni plânına uygun olmak kaydıyla, büyükşehir belediye sınırları içinde 1/5.000 ile 1/25.000 arasındaki her ölçekte nazım imar plânını yapmak, yaptırmak ve onaylayarak uygulamak;

büyükşehir içindeki belediyelerin nazım plâna uygun olarak hazırlayacakları uygulama imar plânlarını, bu planlarda yapılacak değişiklikleri, parselasyon plânlarını ve imar ıslah plânlarını aynen veya değiştirerek onaylamak ve uygulanmasını denetlemek;

nazım imar plânının yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde uygulama imar plânlarını ve parselasyon plânlarını yapmayan ilçe belediyelerinin uygulama imar plânlarını ve parselasyon plânlarını yapmak veya yaptırmak şeklinde tanımlanmıştır.

Anılan kanun hükümlerine göre, 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nda yapılan değişiklik sonucu büyükşehir belediyesi sınırları il mülki sınırları olarak değiştirilerek ilçe belediyeleri büyükşehir belediyesi sınırlarına dahil edilmiş ve buralara götürülecek hizmetler de büyükşehir belediyesi sorumluluğuna verilmiş ve buna bağlı olarak planlanan alan, merkez ilçe dışında bir ilçede olsa bile planın büyükşehir belediyesi tarafından ilan edilmesi ve bu ilanla birlikte,

ilgili planın nerede ve nasıl görülebileceğinin mahalli haberleşme (hoparlör) araçları ile duyurulması ve bunun tutanağa bağlanması gerekmektedir.

Dosyanın incelenmesinden, dava konusu imar planı revizyonunun 13/04/2012 tarihli, 419 sayılı İzmir Büyükşehir Belediye Meclisi kararıyla kabul edilerek 3194 sayılı Kanun’un 8. maddesine uygun olarak büyükşehir belediye başkanlığı ilan panosunda ve belediyenin internet sitesinde 24/05/2012-25/06/2012 tarihleri arasında bir ay süreyle eş zamanlı olarak ilan edildiği ve İzmir İlinde yayınlanmakta olan bölgesel bir gazetenin 24/05/2012 tarihli baskısında ilan edildiği anlaşılmakta, ancak plan yapımına ait esaslara dair yönetmeliğin 20. maddesinde belirtilen şekilde planın nerede nasıl görülebileceğinin mahalli haberleşme araçları ile duyurulduğuna dair dava dosyasında herhangi bir bilgi ve belge bulunmamaktadır.

Bu durumda, davacının İzmir İli, Urla İlçesi, Tekeli Mahallesinde ikamet ettiği ve bu yerde söz konusu planın nerede ve nasıl görülebileceğine ilişkin bir duyuru yapılmadığından, plan değişikliği işleminden davacının haberdar olduğu tarih esas alınmak suretiyle davanın süresinde açıldığı kabul edilerek davanın esası hakkında bir karar verilmesi gerekirken aksi yönde verilen İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır.

Açıklanan nedenlerle, İzmir 1. İdare Mahkemesince verilen 20/06/2013 tarihli, E:2013/782, K:2013/1072 sayılı kararın bozulmasına, dosyanın adı geçen Mahkemeye gönderilmesine, bu kararın tebliğ tarihini izleyen günden itibaren 15 gün içerisinde kararın düzeltilmesi yolu açık olmak üzere, 14/05/2014 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.