Vergi Uyuşmazlıklarında Görevli Mahkeme Neresidir?

Yargılama Hukuku’nda, görev sözcüğü bir yargı yerinin konusu itibariyle bir davaya bakmaya yetkili olup olmadığını belirtmek amacıyla kullanılır. İdari uyuşmazlıklarda görevli idari yargı yerleri ve bu yargı yerlerinin görevleri, birer organik kanun olan 2575 sayılı Danıştay Kanunu ile 2576 sayılı Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin Kuruluşu ve Görevleri Hakkında Kanunda belirtilmiştir.

Vergi mahkemeleri, İdari Yargı Düzeninin özel görevli mahkemeleridir. Bu yargı düzenini genel görevli mahkemeleri ise, idare mahkemeleridir. Bunun anlamı; özel görevli idari mahkeme olan vergi mahkemelerinin görev alanının kanun belli edilmiş bulunması; kanunda sınırları çizilen bu alan dışında kalan ve özel görevli başka bir idari yargı yerinin alanına da girmeyen idari uyuşmazlıkların idare mahkemelerince çözülmesinin gerekli olmasıdır.

2576 sayılı kanunun 6.maddesi vergi mahkemelerinin görevleri şu şekilde belirtilmiştir.

1. Genel bütçeye, il özel idareleri, belediye ve köy idarelerine ait vergi ve benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezaları ile tariflere ilişkin davaları,
2. “a” bendindeki konularda 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun uygulamasına ilişkin davaları çözümler.

Beyan Üzerine Tarh Edilen Vergilere Karşı Dava Açılması

Mükellefler, kendi beyanları üzerine tarh edilen vergilere karşı dava açamazlar.  Bunun iki istisnası vardır. Birinci istisna vergi hatasının varlığıdır. Vergi hatası, vergiye ilişkin hesaplarda veya vergilendirmede yapılan hatalar dolayısıyla haksız yere eksik veya fazla vergi istenmesi veya alınmasıdır. Yani hata verginin tarh aşamasında yapılabileceği gibi tahsil aşamasında da yapılabilir. İkinci istisna ise beyannamenin ihtirazi kayıtla verilmesidir. İhtirazi kayıtla beyan, mükelleflerin vergiye tabi olmadığını düşündükleri veya gelirleri veya istisna, muafiyet gibi nedenlerden dolayı vergiye tabi olup olmadığı konusunda şüpheye düştüğü matrahlar için başvurdukları bir yoldur. Verilen beyanname üzerine tarh edilen vergiye karşı açılan dava, verginin ödenmesini durdurmamaktadır. 

Vergi Uyuşmazlığına İlişkin Açılan Davanın Tahsilata Etkisi Nedir?

Dava açılması ile, mahkeme karar verene kadar verginin taahhuku ve dolayısıyla tahsili ertelenmektedir. 

Vergi mahkemesi kararı, mükellefin lehine ya da aleyhine verilmiş olabilir. Karar mükellefin lehine ise istenen vergi veya cezaların ödenmesi söz konusu olmaz.

Kararın aleyhe olması ise taahhuk aşamasındaki vergiler açısından verginin taahhuku anlamına gelir. Böyle bir durumda, mükellefin aleyhine olan mahkeme kararının vergi dairesine tebliği üzerine, idare vergiyi taahhuk ettirip bir ihbarname ile mükellefe bildirilir.

Vergi Mahkemelerinin İş Yükünü Azaltmaya Yönelik Uygulamalar Nelerdir?

Yeni Uyuşmazlık Giderme Yolu “Ombudsmanlık”: Vergi idaresi ile çözüm ve yargı organları önünde çözüm yöntemlerine ilave olarak yeni bir uyuşmazlık çözüm yönetimi getirilmiş kamuoyunda  “ombudsmanlık” olarak bilinen Kamu ‘enetçiliği Kurumu’ oluşturulmuştur. Kamu Denetçiliği Kurumu ile ilgili temel düzenleme “Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı” başlığı altında Anayasa’nın 74. maddesinde yapılmıştır. Bu açıklamalar ışığında, vergi idaresinin, hakkında haksız işlem yaptığını düşünen mükellefler, yargı yoluna gitmek yerine, Kamu Denetçiliği Kurumu’na başvurup haksızlığın giderilmesini isteyebilirler. Ancak, kuruma başvurulmadan önce İdari Yargılama Usulü Kanunu’nda öngörülen idari başvuru yolları ile özel kanunlarda öngörülen zorunlu idari başvuru yollarının tüketilmesi gereklidr. Kuruma gerçek ve tüzel kişiler başvurabilir. Başvuru, mülki idare amirleri (illerde valilikler, ilçelerde kaymakamlıklar) aracılığıyla da yapılabilir. Başvurucudan herhangi bir ücret alınmaz. Dava süresi içinde yapılan başvuru dava açma süresini durdurur. Kurumun verdiği kararlar öneri niteliğinde olup idare bu önerilere uymak zorunda değildir. İdarenin 30 gün içinde karara uymadığı durumlarda dava esas konu hakkında dava açılabilir fakat dikkat etmek gerekir ki 30 günlük süre içerisinde dava açma süresi işlemeye devam eder.

Kamu İdareleri Bünyesinde Oluşturulan Hukuki Uyuşmazlık Değerlendirme Komisyonları

Bu kapsamda çıkarılan KHK ile kamu idareleri bünyesinde, üst yönetici tarafından belirlenen ve içinde hukuk birim amiri ile uyuşmazlıkla ilgili birim amirinin de bulunduğu en az üç üyeden oluşan Hukuki Uyuşmazlık Değerlendirme Komisyonları oluşturulmuştur.

Komisyon, idare ile gerçek veya tüzel kişiler arasında çıkan her türlü hukuki uyuşmazlığın, sulh yoluyla çözümlenmesi, takiplerinden veya verilen kararlara karşı kanun yollarından vazgeçmeye, davaları kabul veya feragata, ceza uyuşmazlıklarında şikeyetten vazgeçmeye veya uzlaşmaya ilişkin olarak yetkili makam ve mercilere görüş sunmaktadır.