Kambiyo Senedi Nedir? Ortak Özellikleri Nelerdir?

Kambiyo senedi, ticaret dünyasında alacak ve borç ilişkilerini düzenlemek amacıyla kullanılan yazılı bir belgedir. Bu senetler, belli bir miktar parayı belirtilen kişiye ya da onun emrine ödeme yapılmasını taahhüt eder. Ödeme aracı olarak kabul edilen kambiyo senetleri, özellikle ticari işlemlerde güvenliğin sağlanmasına ve finansal işlemlerin şeffaf bir şekilde yürütülmesine yardımcı olur.

Kambiyo Senedi Nedir?

Genel anlamıyla kambiyo Türk Dil Kurumu tarafından “Herhangi bir yerdeki bir alacağın tahsili, bir borcun ödenmesi veya bir yerden toplanan para ve para yerine geçen taşınabilir değerlerin başka bir yere aktarılması için yapılan işlemin bedeli.” şeklinde tanımlanmıştır. Türk Ticaret Kanunu’muz kambiyo işlemlerinin ticari senetler vasıtasıyla yapılacağını belirtmiştir. TTK uyarınca kambiyo senetleri bono, poliçe ve çektir. TTK bu kambiyo senetlerini tanımlamamış ama bulundurulması gereken zorunlu unsurlarını belirtmiştir.

Kambiyo Senedi Temel Çeşitleri

Poliçe: Normalden daha zor şekil şartlarına bağlı tutulmuş bir çeşit havale yöntemidir. Belli bir alacağın belli ir tarihte emrine, 3. bir şahsa ödenmesine vasıta olan bir senettir. Poliçeyi düzenlemiş olan kişi, poliçeyi poliçeyi ödeyecek olan muhatap, poliçe bedelinin ödeneceği kişi olan lehtar(poliçenin hamili) olmak üzere toplam üç taraf vardır.

Poliçede metninde poliçe kelimesinin bulunması, belirlenmiş bir miktarın şartsız havalesi, ödeyecek kişinin adı ve soyadı, ödenecek kişinin adı ve soyadı, poliçeyi düzenleyen kişinin imzası ve son olarak poliçenin düzenlendiği tarih poliçenin senet metninde bulunması gereken zorunlu unsurlardır. Yukarıda sayılmış olan kayıtlardan herhangi birinin yokluğu poliçeyi geçersiz kılar. Poliçenin düzenlendiği ve ödeneceği yerin poliçenin senet metninde yer verilmiş olması zorunlu olmamakla birlikte alternatif unsur sayılırlar.

Poliçede Ciro: Ciro emre yazılmış kambiyo senetlerinde, senedin içerdiği hakkın devredilmesi işlemini içeren yazılı yapılan ve imzalanması gereken bir beyandır.  Adına ciro yapılan senet içeriğindeki hakları kayıtsız ve devren kazanır. Burada kazanılan hak senedin dayandığı ilişkideki hak değil senet metninde yer alan haktır. Ciro beyanı mutlaka ıslak imza ile imzalanmalıdır, yazılı olması zorunludur. Ciro poliçenin arka yüzeyine yapılır. Arka yüzeyine yapılması zorunlu olmasa bile ön yüzeyine yapıldığında bunun başkaca anlamlara gelebilmesi mümkündür bu sebeple karışıklığa mahal vermemek adına cironun arka yüzeye yapılması daha uygun olacaktır. Kısmi ciro, üzeri çizilmiş ciro poliçenin geçerliliği ve güvenilirliğine tesir etmemesi amacıyla geçersiz sayılır.

Bu senetlerin yasal olarak geçerli olabilmesi için üzerinde bazı zorunlu bilgilerin bulunması gerekir. Bunlar arasında senedin türü, ödenecek miktar, ödeme yapılacak yer ve tarih, alacaklı (lehtar) adı, düzenleme tarihi ve imza yer alır.

Kambiyo senetleri, iş dünyasında likidite yönetimi, borçların teminat altına alınması ve finansal taahhütlerin yerine getirilmesi açısından büyük önem taşır. İyi düzenlenmiş bir kambiyo senedi, alacaklıların haklarını koruyarak, finansal işlemlerin güven içinde yapılmasını sağlar. Bu nedenle, ticaret hayatında sıklıkla tercih edilen bir finansal araçtır.

 

Cironun Türleri: Ciro yapıldığı şekle göre 4 türe sahiptir; tam ciro, beyaz ciro, temlik cirosu ve garanti cirosudur. Tanımlamak gerekirse; tam ciro, devredecek kişinin ad ve soyadını ayrıca da ‘ödeyiniz’ ibaresini yazarak altını imzaladığı ciroya denir. Örneğin;

…………………………..’ya ödeyiniz

(imza)

Ferhat GEBEŞ

Beyaz ciro, lehine ciro yapılacak olan kişinin adının ciro beyanında gösterilmediği durumlarda oluşur. Böyle oluşturulmuş bir ciroda senedin her yeni sahibi hak sahibi olur. Beyaz ciro sayesinde senedin devir yeteneği bir hayli artırılmış olur. Beyaz ciroya örnek vermek gerekirse;

Ödeyiniz

(imza)

Ferhat GEBEŞ

Temlik cirosunda ise, senet metninden doğan tüm haklar devredilir. Ciro zinciri kopmuş olsa bile yapılan temlik cirosuyla senet devredilebilir.

Garanti cirosu, ciro zincirini koparmayan senedi veya içerdiği hakları devralmayı amaçlamayan ve fakat ciro zincirine güvenen ve zincire girmek isteyen birinin girmesini sağlamak maksadıyla yapılan cirodur. Genellikle garanti cirosu bankalara yapılır. Senedi her devreden kişi kendisinden sonra gelene ve senedi son elinde bulundurana karşı sorumludur, bu kanundan doğan bir sorumluluktur, garanti cirosuyla, cironun teminat özelliği ortaya koyulur.

Bono: Ticaret hayatında en sık kullanılan kambiyo evrağı bono olmasına karşın Türk Ticaret  Kanunu’nda sadece 4 maddede bonoya yer verilmiştir. Eksik kalan hususlarda poliçeye uygulanan hükümler uygulanacaktır. Bono da 2 kişi bulunur, poliçeden farklı olarak burada muhatap yoktur. Poliçenin bir havale aracı olması gibi bono da bir kredi aracıdır. Bononun üzerinde bulunması gerekli zorunlu unsurlar vardır ve bunların olmaması bono özelliğini kaybetmesine sebep olur. Senet üzerinde bono ya da emre muharrer senet ibarelerinden birinin yer alması gerekir. Şartsız belli bir bedelin ödenmesi vaadi yer almalıdır. Ödenmesi vaat edilen şey belli miktar para olmalıdır.  Bonoda yer alan tutar kime ödenecekse onun ad ve soyadı senet üzerinde yer almalıdır. Bono ne zaman oluşturulduysa senet üzerinde o tarih yer almalıdır.  Sayabileceğimiz son bulunması zorunlu unsur ise senedi düzenleyen kişinin imzasıdır. Düzenlenme yeri, vadesi gibi unsurlar ulunması zorunlu olmayan, alternatif unsurlardır. Kambiyo Senedi Nedir

Çek: Çek, poliçe gibi bir havale görevi görür. Çek ile poliçe özellikleri anlamında oldukça benzerdir bu sebeple farklı oldukları noktalara değinmekte yarar vardır;

• Çek banka üzerine çekilir.
• Poliçede olduğu gibi senet üzerine kabul şerhi yazılmaz, yazılırsa eğer yazılmamış sayılır.
• Araya girme durumu olmaz.
• Çekte vade yoktur, görüldüğü zaman ödenmesi gerekir.
• Muhatabın cirosu geçerli değildir. Çünkü çekte 2 taraf vardır.
• Çek hamiline yazılı, poliçe emre yazılı olur.
• İbraz edilen çek ödenmediği zaman müracaat hakkı kullanılır ve bu hak 3 yıllık zamanaşımına tabiidir.

Çekle yapılan ödeme aslında nakitle yapılana kıyasla oldukça hızlı ve kesindir.  Paranın zayi olma olasılığı ve yüklü yapılan ödemelerde çalınma gibi riskleri çekte söz konusu olmaz. İspat açısında banka kayıtlarına müracaat edilebilir. Aynı zamanda ticari hayatta çekin aktif olarak kullanılması, paranın kayıt altına alınmasına da yardımcı olur.

Kambiyo Senetleri Ortak Özellikleri:

Kambiyo senetleri, ticari işlemlerde kullanılan ve para yerine geçen ödeme araçlarıdır. Bu senetler, alacaklıya bir miktar parayı ödenmesi veya başka bir senetle değiştirilmesi için düzenlenir. Kambiyo senetleri, çek, poliçe ve bono gibi farklı türlerde karşımıza çıkabilir. Bu senetlerin ortak özellikleri şunlardır:

• Bu senetlerdeki ortak borç belirtilen miktardaki paranın ödenmesidir.
• Bu senetlerde önemli olan senedin doğmasına sebep olmuş hak değil senedin varlığıdır, var olan hak senetten ayrı olarak talep edilemez.
• Poliçe, bono ve çekte ortak olan bir diğer durum bu senetlerin devir kabiliyetidir.
• Bu senetler, ticari hayatı düzenlediği ve güvenin önemli olduğu senetler olduğu için sıkı şekil kurallarına tabiidir.
• Bu senetlerdeki imzalar birbirinden bağımsızdır yani herhangi birinin geçersiz olması diğerlerinin de geçersiz olacağı anlamına gelmez.
• Bu senetler kamu güvenine ilişkindir yani sahte olarak düzenlenmesi, hapis cezası yaptırımına tabidir.
• Sadece Türkiye sınırlarında değil, uluslararası geçerliliğe sahip senetlerdir.
• Son olarak poliçe, bono ve çekin takibi özel hükümlerce düzenlenmiştir.

Konuyla alakalı ayrıntılı bilgi ve danışmanlık hizmeti almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.