Makale Başlıkları
Çek, Senet (Bono) veya Poliçe de (Kambiyo Senetlerinde) Zaman Aşımı Ne Kadardır?
Kambiyo Senedi Nedir?
Kambiyo senetlerinde zamanaşımı sürelerinden önce kambiyo senetlerinin ne olduğundan ve ortak özelliklerinden bahsetmek yerinde olacaktır. Genel anlamıyla kambiyo Türk Dil Kurumu tarafından “Herhangi bir yerdeki bir alacağın tahsili, bir borcun ödenmesi veya bir yerden toplanan para ve para yerine geçen taşınabilir değerlerin başka bir yere aktarılması için yapılan işlemin bedeli.” şeklinde tanımlanmıştır. Türk Ticaret Kanunu kambiyo işlemlerinin ticari senetler vasıtasıyla yapılacağını belirtmiştir. TTK kambiyo senetlerini tahdidi saymıştır ve sıkı şekil şartları getirmiştir. TTK uyarınca kambiyo senetleri bono, poliçe ve çektir. Bu kambiyo senetlerini tanımlamamış ama bulundurulması gereken zorunlu unsurlarını belirtmiştir.
Kambiyo Senetlerinin Ortak Özellikleri Nedir?
- Bu senetlerdeki ortak borç belirtilen miktardaki paranın ödenmesidir.
- Bu senetlerde önemli olan senedin doğmasına sebep olmuş hak değil senedin varlığıdır, var olan hak senetten ayrı olarak talep edilemez.
- Poliçe, bono ve çekte ortak olan bir diğer durum bu senetlerin devir kabiliyetidir.
- Bu senetler, ticari hayatı düzenlediği ve güvenin önemli olduğu senetler olduğu için sıkı şekil kurallarına tabiidir.
- Bu senetlerdeki imzalar birbirinden bağımsızdır yani herhangi birinin geçersiz olması diğerlerinin de geçersiz olacağı anlamına gelmez.
- Bu senetler kamu güvenine ilişkindir yani sahte olarak düzenlenmesi, hapis cezası yaptırımına tabidir.
- Sadece Türkiye sınırlarında değil, uluslararası geçerliliğe sahip senetlerdir.
- Son olarak poliçe, bono ve çekin takibi özel hükümlerce düzenlenmiştir.
Kambiyo Senetlerinde Zamanaşımı Süreleri Ne Kadardır?
Öncelikle belirtmek gerekir ki bir kambiyo senedi zamanaşımına uğrasa bile kambiyo senedi vasfını yitirmez. Eğer kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile icra takibi yapılıyorsa senedin zamanaşımına uğramış olması önemli değildir. Çünkü zamanaşımı kişiye itiraz değil defi hakkı verir. Borçlu olan kişi zamanaşımı definde bulunmadığı sürece icra dairesi ya da icra mahkemesi resen zamanaşımını incelemez.
Senette (Bonoda) Zamanaşımı:
Türk Ticaret Kanunu poliçeyi oldukça detaylı düzenlemiştir ve bono ile çekte eksik kalan hususların poliçedeki hükümlere göre tamamlanacağını düzenlemiştir. Bono, çek ve poliçedeki zamanaşımı süresi ortaktır. Türk Ticaret Kanunu Madde 661 “Poliçeyi kabul edene karşı açılacak davalar vadenin geldiği tarihten itibaren üç yıl geçmekle müruruzamana uğrar.” şeklindedir. . Ödemenin yapılacağı tarihi gösteren ve senet üzerine düşülen kayda vade denir. Bononun vade tarihi geldikten sonra zamanaşımı süresi işlemeye başlar, 3 yıl sonun da bono zamanaşımına uğramış olur. Eğer bonoda vade tarihi belirtilmemişse görüldüğünde ödenmesi gereken bono hükmündedir, bononun düzenlendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde ibraz edilmesi gerekmektedir. Dolayısıyla vade tarihi üzerinde yer almayan bonolar için, düzenlendiği tarihten itibaren 4 yıl geçmekle zamanaşımına uğrarlar.
Çekte Zamanaşımı:
Bonoda da olduğu gibi çekin zamanaşımına uğrama süresi 3 yıldır. Bu süre çekin ibraz süresinin bitiminden itibaren işlemeye başlamaktadır. İbraz süreleri ise çekin içerdiği kayda göre değişiklik göstermektedir. Şöyle ki; eğer çek düzenlendiği yerde ödenecekse ibraz süresi 10 gündür, düzenlendiği yerden başka bir yerde ödenecekse ibraz süresi 1 aydır, düzenlendiği yer ile ödeneceği yer aynı kıtada yer alıyorsa eğer ibraz süresi 1 aydır, farklı kıtalarda yer alıyorsa eğer 3 ay içerisinde muhataba ibraz edilmelidir. Çek ibrazı sadece iş günlerinde yapılabilmektedir. Bu ibraz süreleri dolduktan sonra zamanaşımı süresi işlemeye başlar ve 3 yıl geçmesi ile birlikte çek zamanaşımına uğramış olur.
Çekte zamanaşımı süresi dolduktan sonra Kambiyo vasfını yitirmese bile kambiyo hukukundan doğan haklarını yitirir. Bu sebeple çek ile çekte belirtilen borcun dayanağı arasında bağlantı varsa eğer zamanaşımına uğramış çeke delil başlangıcı olarak dayanılabilir ve tanık dahil her türlü delil ile asıl borç ilişkisi ispatlanabilir. Eğer arada bağlantı yok ise veya kanıtlanamıyorsa sebepsiz zenginleşme hükümlerine dayanarak talepte bulunmak da mümkündür.
Poliçede Zamanaşımı:
Poliçede zamanaşımı süreleri farklı durumlara göre farklı düzenlenmiştir. Poliçede zamanaşımı, poliçeyi kabul edene karşı açılacak davalar ve takipler için vadenin geldiği tarihten itibaren işlemeye başlar ve 3 yıl geçmekle zamanaşımına uğrar. Hamilin, cirantalar ve keşideciye karşı açacağı davalar ve takiplerde, süresinde keşide edilen protesto tarihinden ya da senette “Masrafsız iade olunacaktır” kaydı var ise vadenin bittiği tarihten itibaren 1 yıl geçmekle zamanaşımına uğrar. Bir cirantanın başka cirantalarla keşideci aleyhine açacağı davalarda ise cirantanın poliçeyi ödediği ya da poliçenin dava yoluyla kendisine karşı ileri sürüldüğü tarihten itibaren 6 ay geçmesiyle zamanaşımına uğrar. Çek Senet Bono Poliçe Zamanaşımı
Kambiyo Senetlerinde Zamanaşımını Kesen Haller Nelerdir?
Kambiyo senedine dayanılarak; dava açılması, icra takibinde bulunulması, davanın ihbar edilmesi, alacağın iflas masasına bildirilmesi hallerinde kambiyo senedindeki zamanaşımı süresi kesilir. Türk Ticaret Kanunu kambiyo senetlerindeki zamanaşımını kesen halleri tek tek saymıştır bu sebeple Türk Borçlar Kanunu’ndaki zamanaşımı kesen sebepler kambiyo senetlerine uygulanmaz. Birden fazla borçlu olması halinde biri için kesilen zamanaşımı diğer borçluları etkilemez. Örnek vermek gerekirse borçlulardan biri için icra takibi başlatıldığında ona karşı zamanaşımı kesilse bile diğer borçlular bundan etkilenmez ve onların zamanaşımı süreler işlemeye devam eder. Aynı zamanda genel mahkemece, icra takibinin durdurulması ya da satışın yapılmaması kararı verilmesi halinde zamanaşımının da durduğu kabul edilir. Takibin dayandığı kambiyo senedi sahtelik incelemesi gibi sebeplerle ceza mahkemelerince incelemek için alınmışsa, kambiyo senedinin emanette durduğu süreler boyunca da zamanaşımı işlemeyecektir. Bu işlemler bittikten sonra kambiyo senedi için zamanaşımı kaldığı yerden devam eder. Çek Senet Bono Poliçe Zamanaşımı