Çek, Senet (Bono) veya Poliçe de (Kambiyo Senetlerinde) Zaman Aşımı Ne Kadardır?

Ticari işlemlerde sıkça kullanılan çek, senet (bono) ve poliçe gibi kambiyo senetleri, belirli bir ödeme taahhüdü içerirler. Bu taahhüdün yerine getirilmemesi halinde, alacaklılar bu senetleri tahsil etmek için hukuki yollara başvururlar. Ancak, bu senetlerde ödeme taahhüdü ile ilgili zaman aşımı süreleri vardır. Bu sürelerin bilinmemesi veya dikkate alınmaması, alacaklının hak kaybına uğramasına neden olabilir.

Bu nedenle, alacaklıların senetlerdeki zaman aşımı sürelerini iyi takip etmeleri, gerektiğinde zamanında dava açmaları veya icra takibi başlatmaları önemlidir. 

Türk Ticaret Kanunu’na göre, kambiyo senetleri niteliğe sahip ödeme araçları olarak ticaret dünyasında önemli bir rol oynarlar. Kambiyo senetlerinin tedavül sürecinde, emre yazılı senetler ve imzaların bağımsızlığı ilkesi gibi ortak özellikler bulunmaktadır.

Zamanaşımı süresi dikkate alınarak, kambiyo senetlerinde icra takibi ve haciz yolu ile alacakların tahsili söz konusu olabilir. Ancak aksi halde, zamanaşımına uğramış senetlerin temel hukuki ilişkiden bağımsız olarak yıl geçmekle zamanaşımına uğrayabileceği unutulmamalıdır.

Bu bağlamda, zamanaşımını kesen işlemler ve süreler önemli bir rol oynar ve alacaklının haklarını korumaya yardımcı olur. Kambiyo senetlerinin özellikleri ve süreçleri, alacaklı ve borçlu taraflar arasındaki mali ilişkilerin düzenlenmesine katkı sağlar.

Kambiyo Senedi Nedir?

Kambiyo senedi, ticari işlemlerde sıkça kullanılan bir ödeme aracıdır ve ödeme taahhüdünü içeren bir belgedir. Kambiyo senedi, belirli bir tutarda para ödeme sözü veren kişi veya kuruluşlar tarafından düzenlenir ve başka bir kişi veya kuruluşa ödeme yapılması amacıyla devredilebilir.

Bu belgeler, genellikle ticari işlemlerde kullanılmakla birlikte, bireysel alacak ve borç ilişkilerinde de kullanılabilirler. Kambiyo senetleri, yasal bir belgedir ve düzenlenirken belli bir formata uyulması gerekmektedir. Bu formatta belirli bilgiler yer almalıdır, örneğin senedin tarihi, tutarı, vadesi ve ödeme yeri gibi. Kambiyo senetleri, ödeme taahhüdünü içermeleri nedeniyle genellikle güvenilir bir ödeme yöntemi olarak kabul edilirler.

Kambiyo senedi, ticari hayatta sıklıkla kullanılan bir belge olduğundan, bu konu hakkında birçok araştırma ve inceleme yapılmıştır. Kambiyo senetleri, ticari işlemlerde çok önemli bir yere sahip olduğundan, bu belgenin özellikleri, düzenlenmesi, devredilmesi ve tahsilatı hakkında bilgi sahibi olmak, ticari hayatta başarılı olmak için gereklidir.

Kambiyo senetlerinde zamanaşımı sürelerinden önce kambiyo senetlerinin ne olduğundan ve ortak özelliklerinden bahsetmek yerinde olacaktır. Genel anlamıyla kambiyo Türk Dil Kurumu tarafından “Herhangi bir yerdeki bir alacağın tahsili, bir borcun ödenmesi veya bir yerden toplanan para ve para yerine geçen taşınabilir değerlerin başka bir yere aktarılması için yapılan işlemin bedeli.” şeklinde tanımlanmıştır.

Türk Ticaret Kanunu kambiyo işlemlerinin ticari senetler vasıtasıyla yapılacağını belirtmiştir. TTK kambiyo senetlerini tahdidi saymıştır ve sıkı şekil şartları getirmiştir.

TTK uyarınca kambiyo senetleri bono, poliçe ve çektir. Bu kambiyo senetlerini tanımlamamış ama bulundurulması gereken zorunlu unsurlarını belirtmiştir. Çek Senet Bono Poliçe Zamanaşımı.

Kambiyo senedi zamanaşımı

Kambiyo senedi zamanaşımı, senedin düzenlendiği tarihten itibaren belirli bir süre içinde senedin icra edilebilmesi için geçerli olan süredir. Kambiyo senetlerinin zamanaşımı süresi, Türk Ticaret Kanunu’nun 703. maddesinde düzenlenmiştir.

Buna göre, hamiline düzenlenen kambiyo senetleri için zamanaşımı süresi 3 yıldır. Diğer bir deyişle, hamiline düzenlenen bir kambiyo senedi, düzenlendiği tarihten itibaren 3 yıl boyunca icra edilebilir. Bu süre sonunda, senedin tahsili için hukuki yolları kullanmak mümkün olmayabilir.

Ancak, kambiyo senedinin belirli bir kişiye düzenlenmiş olması durumunda (nominal senet), zamanaşımı süresi farklılık gösterebilir. Nominal senetlerde zamanaşımı süresi, senedin düzenlendiği tarihten itibaren 10 yıldır.

Kambiyo senetlerinin zamanaşımı süresi, senedin sahibi tarafından icra yoluna başvurulması için önemli bir faktördür. Zamanaşımı süresi dolan bir senet, icra edilemez hale gelir ve tahsilat için yasal yollar kullanılamaz. Bu nedenle, kambiyo senetlerinin zamanaşımı süresini dikkate almak ve gerekli takip ve tahsilat işlemlerini zamanında gerçekleştirmek önemlidir.

Yasal mevzuat ve ilgili kanunlarda zamanaşımı süreleriyle ilgili değişiklikler olabileceğinden, en güncel bilgilere resmi kaynaklardan veya ilgili mevzuatı takip ederek ulaşmanız önemlidir.

Çek Senet Bono Poliçe Zamanaşımı Kambiyo Senetlerinin Ortak Özellikleri Nedir?

Bu senetlerdeki ortak borç belirtilen miktardaki paranın ödenmesidir.

Bu senetlerde önemli olan senedin doğmasına sebep olmuş hak değil senedin varlığıdır, var olan hak senetten ayrı olarak talep edilemez.

Poliçe, bono ve çekte ortak olan bir diğer durum bu senetlerin devir kabiliyetidir.

Bu senetler, ticari hayatı düzenlediği ve güvenin önemli olduğu senetler olduğu için sıkı şekil kurallarına tabiidir.

Bu senetlerdeki imzalar birbirinden bağımsızdır yani herhangi birinin geçersiz olması diğerlerinin de geçersiz olacağı anlamına gelmez.

Bu senetler kamu güvenine ilişkindir yani sahte olarak düzenlenmesi, hapis cezası yaptırımına tabidir.

Sadece Türkiye sınırlarında değil, uluslararası geçerliliğe sahip senetlerdir.

Son olarak poliçe, bono ve çekin takibi özel hükümlerce düzenlenmiştir. Çek Senet Bono Poliçe Zamanaşımı

Çek Senet Bono Poliçe Zamanaşımı Kambiyo Senetlerinde Zamanaşımı Süreleri Ne Kadardır?

Öncelikle belirtmek gerekir ki bir kambiyo senedi zamanaşımına uğrasa bile kambiyo senedi vasfını yitirmez. Eğer kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile icra takibi yapılıyorsa senedin zamanaşımına uğramış olması önemli değildir. Çünkü zamanaşımı kişiye itiraz değil defi hakkı verir. Borçlu olan kişi zamanaşımı definde bulunmadığı sürece icra dairesi ya da icra mahkemesi resen zamanaşımını incelemez.

Senette (Bonoda) Zamanaşımı:

Türk Ticaret Kanunu poliçeyi oldukça detaylı düzenlemiştir ve bono ile çekte eksik kalan hususların poliçedeki hükümlere göre tamamlanacağını düzenlemiştir. Bono, çek ve poliçedeki zamanaşımı süresi ortaktır.

Türk Ticaret Kanunu Madde 661 “Poliçeyi kabul edene karşı açılacak davalar vadenin geldiği tarihten itibaren üç yıl geçmekle müruruzamana uğrar.” şeklindedir. Ödemenin yapılacağı tarihi gösteren ve senet üzerine düşülen kayda vade denir.

Bononun vade tarihi geldikten sonra zamanaşımı süresi işlemeye başlar, 3 yıl sonun da bono zamanaşımına uğramış olur. Eğer bonoda vade tarihi belirtilmemişse görüldüğünde ödenmesi gereken bono hükmündedir, bononun düzenlendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde ibraz edilmesi gerekmektedir. Dolayısıyla vade tarihi üzerinde yer almayan bonolar için, düzenlendiği tarihten itibaren 4 yıl geçmekle zamanaşımına uğrarlar.

Çekte Zamanaşımı:

Bonoda da olduğu gibi çekin zamanaşımına uğrama süresi 3 yıldır. Bu süre çekin ibraz süresinin bitiminden itibaren işlemeye başlamaktadır. İbraz süreleri ise çekin içerdiği kayda göre değişiklik göstermektedir. Şöyle ki; eğer çek düzenlendiği yerde ödenecekse ibraz süresi 10 gündür, düzenlendiği yerden başka bir yerde ödenecekse ibraz süresi 1 aydır, düzenlendiği yer ile ödeneceği yer aynı kıtada yer alıyorsa eğer ibraz süresi 1 aydır, farklı kıtalarda yer alıyorsa eğer 3 ay içerisinde muhataba ibraz edilmelidir.

Çek ibrazı sadece iş günlerinde yapılabilmektedir. Bu ibraz süreleri dolduktan sonra zamanaşımı süresi işlemeye başlar ve 3 yıl geçmesi ile çek zamanaşımına uğramış olur.

 Çekte zamanaşımı süresi dolduktan sonra Kambiyo vasfını yitirmese bile kambiyo hukukundan doğan haklarını yitirir. Bu sebeple çek ile çekte belirtilen borcun dayanağı arasında bağlantı varsa eğer zamanaşımına uğramış çeke delil başlangıcı olarak dayanılabilir ve tanık dahil her türlü delil ile asıl borç ilişkisi ispatlanabilir. Eğer arada bağlantı yok ise veya kanıtlanamıyorsa sebepsiz zenginleşme hükümlerine dayanarak talepte bulunmak da mümkündür. Çek Senet Bono Poliçe Zamanaşımı

 Poliçede Zamanaşımı:

Poliçede zamanaşımı süreleri farklı durumlara göre farklı düzenlenmiştir. Poliçede zamanaşımı, poliçeyi kabul edene karşı açılacak davalar ve takipler için vadenin geldiği tarihten itibaren işlemeye başlar ve 3 yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.

Hamilin, cirantalar ve keşideciye karşı açacağı davalar ve takiplerde, süresinde keşide edilen protesto tarihinden ya da senette “Masrafsız iade olunacaktır” kaydı var ise vadenin bittiği tarihten itibaren 1 yıl geçmekle zamanaşımına uğrar. Bir cirantanın başka cirantalarla keşideci aleyhine açacağı davalarda ise cirantanın poliçeyi ödediği ya da poliçenin dava yoluyla kendisine karşı ileri sürüldüğü tarihten itibaren 6 ay geçmesiyle zamanaşımına uğrar. Çek Senet Bono Poliçe Zamanaşımı

Kambiyo Senetlerinde Zamanaşımını Kesen Haller Nelerdir?

Kambiyo senedine dayanılarak; dava açılması, icra takibinde bulunulması, davanın ihbar edilmesi, alacağın iflas masasına bildirilmesi hallerinde kambiyo senedindeki zamanaşımı süresi kesilir. Türk Ticaret Kanunu kambiyo senetlerindeki zamanaşımını kesen halleri tek tek saymıştır bu sebeple Türk Borçlar Kanunu’ndaki zamanaşımı kesen sebepler kambiyo senetlerine uygulanmaz.

Birden fazla borçlu olması halinde biri için kesilen zamanaşımı diğer borçluları etkilemez. Örnek vermek gerekirse borçlulardan biri için icra takibi başlatıldığında ona karşı zamanaşımı kesilse bile diğer borçlular bundan etkilenmez ve onların zamanaşımı süreler işlemeye devam eder. Aynı zamanda genel mahkemece, icra takibinin durdurulması ya da satışın yapılmaması kararı verilmesi halinde zamanaşımının da durduğu kabul edilir.

Takibin dayandığı kambiyo senedi sahtelik incelemesi gibi sebeplerle ceza mahkemelerince incelemek için alınmışsa, kambiyo senedinin emanette durduğu süreler boyunca da zamanaşımı işlemeyecektir. Bu işlemler bittikten sonra kambiyo senedi için zamanaşımı kaldığı yerden devam eder. Çek Senet Bono Poliçe Zamanaşımı.

Emsal Yargı Kararları

Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, E. 2010/8211 K. 2012/600 T. 23.01.2012

Davacı vekili, müvekkili şirketin alacaklısı olduğu K3 tarafından keşide edilen 04.02.2009 keşide tarihli ve 5.363,00 USD bedelli çeki teslim alıp ciroladığını, ilgili çekin bankaya ibraz edilerek karşılıksızdır kaşesinin vurulduğu, ancak 18.10.2009 tarihinde müvekkili şirket yetkilisinin çekin içinde bulunduğu çantasının çalındığını ileri sürerek, çekin iptalini talep etmiştir.

Mahkemece, tüm dosya kapsamına göre, çekin 04.02.2009 tarihinde bankaya ibraz edildiği ve aynı tarihte karşılıksız kaşesinin vurulduğu, bu tarihten dava tarihi olan 30.10.2009 tarihine kadar 6 aylık zamanaşımı süresinin dolduğu, çekin kıymetli evrak niteliğini yitirdiğinden TTK’nun ilgili hükümlerine göre iptalinin istenmesinin mümkün olmadığı gerekçesiyle davanın zamanaşımı nedeniyle reddine karar verilmiştir.

Kararı, davacı vekili temyiz etmiştir.

Mahkemece, çekin zamanaşımı nedeniyle kıymetli evrak niteliğini yitirdiği ve TTK’nun ilgili hükümleri nedeniyle iptali istenemeyeceği gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiş ise de, işin mahiyeti icabı bir senedin iptaline karar verebilmek için, senedi zayi eden şahsın, yani iptal talebinde bulunan davacının, senette mündemiç hakkının ortadan kalkmamış olması gerekir. Senetteki hakkın zamanaşımına uğramış bulunması iptal kararı verilmesini engellemez. (Prof. Dr. Fırat Öztan Kıymetli Evrak Hukuku 2. Bası s.270) Bu durumda, davanın kabulüne karar vermek gerekirken, bu husus nazara alınmadan yazılı gerekçe ile davanın reddi doğru olmamış, kararın davacı yararına bozulması gerekmiştir.

SONUÇ: Yukarıda açıklanan nedenlerle davacı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile kararın davacı yararına BOZULMASINA, ödediği temyiz peşin harcın isteği halinde temyiz edene iadesine, 23/01/2012 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.

Diğer Makale:  Kambiyo Senetlerinde Ciro ile Alacağın Devrinin Farkı