Geçici Görevden Uzaklaştırma Açığa Alınma Kamu Görevinden Çıkarma
Ticari Nitelikteki Menfi Tespit Davaları Zorunlu Arabuluculuk Kapsamında Mıdır?
Makale Başlıkları
Kıymetli Evrak Nedir? Çeşitleri Nelerdir?
Kıymetli evraklar, belirli bir değere sahip olan ve belirli hakları temsil eden finansal araçlardır. Bu evraklar, dünya çapında ticaret ve yatırım faaliyetlerinin yapıldığı önemli araçlardan biridir. Kıymetli evrakların temel amacı, bir alacak veya hakka sahip olma durumunu temsil etmektir.
Kıymetli evraklar, ticari hayatta kullanılan birçok araca sahip olup, bunların başlıcaları çek, senet (bono) ve poliçedir. Bu evrakların her biri, kendi özellikleri ve kullanım amaçları ile öne çıkmaktadır. Bu nedenle, kıymetli evraklar hakkında detaylı bilgi sahibi olmak, ticari faaliyetlerde verimliliği artırmak için oldukça önemlidir.
Kıymetli evraklar, sahip oldukları hakları ve özellikleri nedeniyle birçok alanda kullanılmaktadır. Bu nedenle, kıymetli evrakların çeşitleri ve özellikleri hakkında detaylı bilgi sahibi olmak, ticari faaliyetlerde başarılı olmak için oldukça önemlidir. Bu evrakların zaman aşımı süreleri, kullanım alanları, geçerlilik koşulları ve diğer detayları, ticarette güvenliği ve verimliliği artırmak için de önemlidir.
Kıymetli Evrak Hukuku Nedir
Kıymetli evrak hukuku, kıymetli evrakların düzenlenmesi, dolaşımı, teslimi ve hukuki niteliğiyle ilgili olarak Türk Hukuku’nda uygulanan hukuk kurallarını içeren bir hukuk dalıdır. Kıymetli evraklar, belirli bir değeri temsil eden, taşınabilirlik ve üzerindeki hakların devri gibi özelliklere sahip olan belgelerdir.
Kıymetli evraklar, özellikle ticari işlemlerde kullanılan önemli belgelerdir. Bu belgeler arasında çekler, poliçeler, bonolar, senetler gibi farklı türler bulunur. Kıymetli evraklar, sahibine belirli haklar tanır ve bu hakların kullanımı için belirli hukuki süreçlere tabidir.
Kıymetli evrak hukuku, kıymetli evrakların düzenlenmesi, hamilin haklarının korunması, devir işlemleri ve teminat olarak kullanımı gibi konuları kapsar. Bu hukuk dalı, kıymetli evrakların hukuki statüsünü, taşınabilirliklerini ve sahiplik haklarını düzenleyen hükümleri içerir.
Kıymetli evrak hukukuyla ilgili olarak dikkate alınması gereken bazı temel noktalar şunlardır:
- Kıymetli evraklar, özel hukuki düzenlemelere tabidir ve yasal bir zemine oturtulmuştur.
- Kıymetli evraklar, ticari işlemlerde kullanılan önemli belgelerdir ve güvenli bir dolaşım sağlamak amacıyla çeşitli kontroller ve kurallar içerir.
- Kıymetli evraklar, sahiplerine belirli haklar tanır ve bu hakların kullanımı özel hukuki süreçlere bağlıdır.
- Kıymetli evrakların kaybolması, sahtecilik veya hileli kullanımı gibi durumlarla ilgili olarak hukuki korumalar ve yaptırımlar vardır.
Kıymetli evrak hukuku, ticari işlemlerde güven ve güvenilirlik sağlamayı amaçlayan önemli bir hukuk dalıdır. Ancak, bu konuda daha ayrıntılı bilgi almak ve güncel yasal düzenlemeleri takip etmek için bir hukuk danışmanına başvurmanız önemlidir.
Kıymetli Evrak Tanımı
Türk Ticaret Kanunu madde 645; “Kıymetli evrak öyle senetlerdir ki, bunların içerdikleri hak, senetten ayrı olarak ileri sürülemediği gibi başkalarına da devredilemez.” şeklinde kıymetli evrakın tanımını yapmıştır. Bu tanım doğrultusunda kıymetli evraktaki hak senede sıkı sıkıya bağlıdır ve senetten ayrı şekilde ileri sürülemez.
Kanun hem tanımını yapmış hem de kıymetli evrak türlerini tek, tek saymıştır çünkü ticari hayatın işleyişinde oldukça önemli bir konuma sahip olan bu evrakın hem tedavül kabiliyeti hem de işleyişi hızlandırması bakımından bu tür evraklara duyulan güven korunmalıdır. Sıkı şekil şartlarına sahip olması da bundan mütevellittir.
Kıymetli Evrakın Unsurları
Senet: Kıymetli evraktan bahsedebilmek için her şeyden önce bir senedin varlığından bahsetmek gerekmektedir. Hukuki bir olayı belgeye dökmek maksadıyla resmi kurumca veya borç altına giren kişice düzenlenen ya da onaylanan belgelere senet denir.
Bu senedi borç altına giren kişi kendi aleyhine hak doğuracak şekilde düzenler. Ancak senedin (çek hariç) kağıda yazılması gerekmemektedir. Geçerlilik unsurlarını taşıyan yazının peçeteye yazılması halinde dahi senet geçerli olabilmektedir.
Devredilebilir Hak: Hak ve senet kural olarak birbirinden ayrılamaz nitelikte olduğu için kıymetli evraka konu olacak hakkın devredilebilir nitelikte olması gerekmektedir. Devir kabiliyetine hâsıl olmayan veya kamu hukukuna dâhil haklar kıymetli evrakın konusunu oluşturamaz. Kıymetli evraka konu olabilecek devredilebilir haklara örnek vermek gerekirse, eşya hukuku kaynaklı ayni haklar, bir alacak veya ortaklık hakkı sayılabilir.
Hakkın Senede Bağlılığı: Kıymetli evrakta senet ve içerdiği hak birbirinden ayrılamaz. Ayrı şekilde ileri sürülemez senet ve içerdiği hak arasında sıkı bir bağ mevcuttur. Bunun neticesinde eğer senet öne sunulursa hak elde edilecek, hak yerine getirildiyse de senet teslim edilecektir.
Kıymetli evraktaki hakkı talep eden, senedi “ibraz” etmek ve hakkın yerine getirilmesi karşılığında senedi “teslim etmek” zorundadır (TTK m. 646/1). Buna mukabil borçlu da borcunu, kıymetli evrakı ibraz eden meşru hamile ifa etmek mecburiyetindedir (TTK 646/1). Örnek vermek gerekirse bir borcunuz nedeniyle bir kimseye bono vermeniz halinde, borcunuzu ödediğinizde senedi teslim almanız gerekmektedir. Aksi takdirde borcunuzu ödemiş olsanız bile tekrar ödemek zorunda kalabilirsiniz.
Tedavül Yeteneği: Kıymetli evrak türüne göre farklı devir şartları öngörülmüş olsa dahi bu farklılıklar kıymetli evrakın devir yeteneğini değiştirmez veya azaltmaz. Kıymetli evrakı adi senetten ayıran önemli farklar bir tanesi tedavül yeteneğidir.
Kıymetli Evrak ile Adi Senetler Arasındaki Farklar Nelerdir?
Kıymetli evrak ve adi senetler, hukuk düzeninde önemli bir yere sahip olan iki kavramdır. Kıymetli evraklar, özellikle ticari hayatta sıklıkla kullanılan, bir hak veya değeri temsil eden evraklardır. Adi senetler ise, belirli bir borç veya taahhüt altına giren kişinin imzaladığı, ödeme veya teslim yükümlülüğünü belirten belgelerdir. Bu iki kavram arasındaki farklar, özellikle hukuki nitelikleri ve işlevleri açısından önemlidir.
Kıymetli evraklar, üzerinde belirtilen değeri temsil eden bir kağıttır ve sahibine belirli haklar verir. Örneğin, bir poliçe sahibi, poliçenin vadesi geldiğinde ödeme yapılmasını talep edebilir. Kıymetli evraklar, genellikle birden fazla kişi tarafından el değiştirebilir ve nakit para gibi kullanılabilirler.
Adi senetler ise, yalnızca senet sahibinin elinde geçerli olan belgelerdir. Borçlu tarafından imzalanan senetlerde, belirtilen tutarın zamanında ödenmesi gerekmektedir. Senetler, sözleşmelerle benzerlik gösterir ve belirli bir borç veya taahhüt altına giren kişinin imzasını içerir.
Kıymetli evraklar ile adi senetler arasındaki en temel fark, kıymetli evrakların sahibine belirli haklar verirken, adi senetlerin sadece ödeme veya teslim yükümlülüğünü belirten bir belge olmasıdır. Ayrıca kıymetli evraklar, özellikle ticari işlemlerde sıkça kullanılırken, adi senetler daha çok özel borç ilişkilerinde kullanılmaktadır.
Bu bağlamda, kıymetli evrak ve adi senetlerin farklı özellikleri ve işlevleri, hukuki açıdan önemlidir. Kıymetli evraklar, belirli hakları temsil ederken, adi senetler sadece borçlu tarafından imzalanan taahhütlerdir. Her iki belge de, özellikle ticari hayatta sıklıkla kullanılsa da, farklı amaçlar için tasarlanmışlardır.
Kıymetli evrak sıkı şekil şartına tabidir. Dolayısıyla bu şekil şartlarına uymayan evrak kıymetli evrak sayılmaz ancak adi senet olabilir. Bu durumdan anlaşılabileceği üzere adi senetlerin herhangi bir şekil şartı bulunmamaktadır. Yazılı olmak dahi adi senetlerde geçerlilik şartı değil, ispat şartıdır.
Alacağın bir adi senede bağlanması durumunda alacak senet olmadan da var olacağından dolayı, adi senet olmadan da alacağın tahsil edilmesi talep edilebilir. Ancak kıymetli evrakta alacak senede bağlanmıştır. Senet olmadan alacak var olamaz. Dolayısıyla tahsil de edilemez.
Adi senetler elektronik imza ile imzalanabilirken, kıymetli evrak elektronik olarak imzalanamaz. İmzanın ıslak olması gerekmektedir.
Kıymetli evrakın borçlusu, kıymetli evrakı ibraz eden yetkili hamile borcunu ifa etmelidir. Borcunu yetkili olmayan bir hamile karşı ifa etmesi durumunda ise yetkili hamile tekrar ifa etmek zorunda kalabilir.
Kıymetli Evrak Örnekleri Nelerdir
Kıymetli evrak örnekleri, ticari hayatta önemli bir rol oynayan finansal araçlardır. Bu evraklar, sahiplerine belirli haklar sağlar ve ticari işlemlerde kullanılır. Tüm Kıymetli Evrarlar Listesi Şu Şekildedir:
- Çek: Bir kişinin bankaya verdiği ödeme talimatını temsil eden bir kıymetli evraktır.
- Senet (Bono): Bir alacağı temsil eden, belirli bir süre sonra ödeme yapmayı taahhüt eden bir kıymetli evraktır.
- Poliçe: Bir borcun ödenmesi için düzenlenen, belirli bir tarihte ödeme yapmayı taahhüt eden bir kıymetli evraktır.
- Hisse Senetleri: Bir şirketin ortaklık paylarını temsil eden ve sahiplerine hisse kazancı sağlayan kıymetli evraklardır.
- Tahviller: Bir şirketin veya devletin borcunu temsil eden ve belirli bir faiz oranıyla geri ödeme taahhüdü olan kıymetli evraklardır.
- Vadeli İşlemler: Belirli bir varlığın ileri bir tarihte alım veya satımını içeren sözleşmelerdir.
- Repo İşlemleri: Kıymetli evraklar veya diğer finansal varlıkların geri alım taahhüdüyle yapılan bir finansal işlemdir.
- Opsiyonlar: Belirli bir varlığı belirli bir süre içinde belirli bir fiyattan alma veya satma hakkı veren kıymetli evraklardır.
- Swap Sözleşmeleri: İki taraf arasında faiz oranları, döviz kurları veya diğer finansal değişkenlerin takas edildiği anlaşmalardır.
- Faktoring Belgesi: Bir şirketin alacaklarını finansal kuruluşa devrettiğini gösteren bir kıymetli evraktır.
- Leasing Sözleşmeleri: Bir varlığın kullanım hakkını belirli bir süre için kiralamayı içeren sözleşmelerdir.
- Teminat Mektupları: Bir tarafın, başka bir tarafa belirli bir taahhüt veya ödeme yapmayı garanti ettiğini gösteren kıymetli evraklardır.
- Kıymetli Kağıtlar: Belirli bir değeri temsil eden ve ticari işlemlerde kullanılan kıymetli evraklardır.
- Borsa İşlemleri İçin Emir Formları: Hisse senedi alım veya satım emirlerinin yazılı olarak iletilmesini sağlayan kıymetli evraklardır.
- Gayrimenkul Sertifikaları: Bir gayrimenkul projesinin belli bir bölümünün mülkiyet hakkını temsil eden kıymetli evraklardır.
- Yatırım Fonu Payları: Bir yatırım fonuna katılma hakkını temsil eden ve sahiplerine fonun getirisinden pay sağlayan kıymetli evraklardır.
- Menkul Kıymet Yatırım Ortaklığı Payları: Bir menkul kıymet yatırım ortaklığına ortaklık payı temsil eden kıymetli evraklardır.
- Varantlar: Bir finansal varlığı belirli bir fiyattan alma veya satma hakkını veren kıymetli evraklardır.
- İpotek Belgesi: Bir gayrimenkulün teminat olarak gösterildiğini ve üzerinde ipotek olduğunu gösteren kıymetli evraklardır.
- Finansal Kiralama Sözleşmeleri: Bir varlığın kiralanması ve kiracının mülkiyet hakkını elde etme opsiyonuna sahip olduğu sözleşmelerdir.
Bu liste, ticaret ve finansal işlemlerde kullanılan kıymetli evraklara bir örnek sunmaktadır. Tabii ki, daha fazla çeşit ve detaylı bilgi bulunmaktadır, ancak bu örnekler temel bir anlayış sağlamak için yeterli olacaktır.
Kıymetli Evrak Çeşitleri Nelerdir
Kıymetli evrak; Senetteki Hakkın Çeşidine Göre, Hakkın Senetten Önceki Varlığına Göre, Düzenlenmelerine Sebep Olan Hukuki İşlemle İlgilerine Göre, Hak Sahibi Tespitine Göre ve Kambiyo Senetlerine Benzeyen Senetler, olarak 6 ayrı çeşide sahiptir.
Senetteki Hakkın Çeşidine Göre; yapılan sınıflandırma kendi içinde farklı çeşitlere sahip kıymetli evraklar içermektedir.
Alacak hakkına bağlı oluşturulan kıymetli evraklar bu grubun ilki ve en yaygın olarak işlem gören türüdür. Bunlar para senetleri olarak da geçer ve poliçe, bono, çek ve tahviller bu gruba dâhildir. Bunlara geneline kambiyo senetleri denmektedir.
Eşya hukuku dâhil olmak üzere ayni bir hakkı içeren kıymetli evraklardır ve emtia senetleri de denir. Bu evraklar, evrak sahibine taşıyıcı veya umumi mağazada yer alan malların teslimi talep etme yetkisi verir. Aslında emtia senetleri ayni bir hak doğurmamasına karşın devredilmeleri eşya hukukuna özgü sonuçlar ihdas eder.
Hisse senetleri; sermayesi paylara bölünebilen şirketlerde pay sahipliğini ve sermaye payını göstermeye yarar. Sadece Anonim Şirket ve hisseli Komandit Şirketler tarafından çıkarılmış senetler kıymetli evrak niteliğine haizdir. Diğerleri kıymetli evrak değildir.
Hakkın Var Olma Zamanı; yani hakkın ne zaman doğduğuna göre kıymetli evrakın çeşidi belirlenir.
Kurucu senetler olarak bilinen, evrakın düzenlenmesiyle ilgili hakkın birlikte ortaya çıktığı senetlerdir.
Açıklayıcı senetlerde ise hak senet ortaya çıkarılmadan önce de vardır ve senedin düzenlenmesi o hakkın açıklanması sonucunu doğurur bu noktadan sonra artık hak ve senet birbirinden ayrılmazlar.
Düzenlenmesine Sebep Olan Hukuki İşleme Göre; Soyut kıymetli evraklar onu doğuran sebepten etkilenmeden bağımsız olarak 3. kişilere devri sağlanabilen evraklardır. Bu sayede evrak sahibi elinde olan senede dayanarak ihtilaf durumunda savunma yapabilir senedin temeli olan ilişkiyi açıklaması gerekli değildir.
İlli kıymetli evrakta ise, senedin oluşturulmasında yatan sebep ile senet arasında bir ilişki mevcuttur ve temelde yatan hakkı sınırlayıcı unsurlar sendi de sınırlar. Aralarında illi bir ilişki mevcuttur.
Hak Sahibinin Tespitine Göre Yapılan Ayrımda İse; nama yazılı, emre yazılı, hamiline yazılı senetler olarak sınıflandırma yapılmıştır.
Nama yazılı senette, belli kişi namına yazılı olmalı ayrıca da “emrine” ifadesine yer verilmemiş olması gerekir. Ayrıca kanunen emre yazılı senetlerden olmamalı lakin yine de kanunda emre yazılı olarak düzenleneceği belirtilen senetlerin nama yazılı hale getirilmesi isteniyorsa “emre yazılı değildir, nama yazılıdır” şeklinde kayıt düşülmesi gerekir.
Nama yazılı senetlerin devri için ise, yazılı devir beyanında bulunulması ve temlik anlaşmasıyla senet zilyetliğinin devir alana geçmesi gerekmektedir. Bu devrin geçerli olarak kurulması için nama yazılı senedin düzgün bir temlikname zinciri içermesi gerekir. Yani devir işlemini gerçekleştiren kişinin yetkili olması önemlidir. Ciro ve teslim ile devir gerçekleştirilir.
Emre yazılı senet kanunda “emre yazılı olan ve kanunen böyle sayılan kıymetli evrak.” olarak yapılır. Yani doğru kurulmuş bir ciro zinciri ile senet sahibinin hakkını ileri sürebildiği, borçlunun ise senet ibraz edildiği takdirde borcu ifa ettiği senetler emre yazılı senetlerdir.
Emre yazılı senetler ciro ile miras yoluyla, alacağın temliki ile, cebri icra gibi yollarla devredilebilirler. En yaygın devir yolu olan ciro ve devir ile senet devredilebilir.
Hamiline yazılı senetlerde ise, doğmuş hak ile kıymetli evrak arasındaki bağ en yüksektir. Sınırlı sayıda hamiline yazılı senet vardır. Aynı zamanda TTK gereğince poliçe, bono, varant, makbuz senedi hamiline düzenlenemez.
Senedin içeriğinde hamil kimse senetteki hakkın sahibinin o olacağı yönünde kayıt bulunur. Örneğin milli piyango biletleri, hamiline yazılmış çek bu gruba örnektir. Hamiline yazılı senetler menkul mallar gibi devir iradesi ve zilyetlik devri ile devredilebilir.
Kambiyo Senetlerine Benzeyen Senetlerde İse; emre yazılı havale halinde ve emre yazılı ödeme vaadinde ortaya çıkar. TTK senet metninde poliçe olarak gösterilmese bile açık olarak emre yazılı düzenlenen ve diğer konularda da poliçeyi andıran havalelerin poliçe hükmünde olduğunu söylemiştir.
Emre yazılı ödeme vaadinde ise, senet metninde bona olarak gösterilmese bile açık olarak emre yazılı düzenlenmiş ve bononun özelliklerini taşıyan ödeme vaatleri, bono hükmündedir.
MDM Hukuk ve Danışmanlık Bürosu İletişim Bilgileri
Kızılırmak Mah. 1443. Cad. Ankara 1071 Plaza A Blok No:25/58 06510 Çankaya/ANKARA
WhatsApp: +90 312 911 1168
