Çek Kanununda Düzenlenen Suç ve Kabahatler Nelerdir?

Çek kanununda düzenlenen suç ve kabahatler nelerdir sorusunun cevabını bu yazımızda okuyabilirsiniz. Çek ticari hayatta en sık kullanılan kambiyo senetlerinden biridir ve ibrazından sonra banka tarafından gerekli şartları taşıdığı görüldüğünde ödenmesi gerekir. Bu sebeple karşılıksız çek düzenlemek, banka tarafından, tacir olamayan kişiye tacir çeki düzenleme gibi suçlar özel olarak düzenlenmiş ve yaptırıma bağlanmıştır.

Çek, kamu güvenine mazharlardır ve resmi evrak hükmündedir. Bu durum Türk Ceza Kanunu madde 210’da düzenlenmiştir; “Özel belgede sahtecilik suçunun konusunun, emre veya hamile yazılı kambiyo senedi, emtiayı temsil eden belge, hisse senedi, tahvil veya vasiyetname olması halinde, resmi belgede sahtecilik suçuna ilişkin hükümler uygulanır.” 

5941 sayılı Çek Kanunu’nda ilgili suç ve kabahatler düzenlenmiştir. En yaygın suç ve kabahatler şu şekildedir; 

Karşılıksız Çek Düzenleme Suçu

2016 yılından önce karşılıksız çek düzenlemek suç değil kabahatti fakat yapılan değişiklik ile bu eylem suç haline getirildi ve adli para cezası yaptırıma tabi tutuldu. 5941 sayılı Çek Kanunu madde 5’te bu suç düzenlenmiştir. Suçun oluşabilmesi için, çekin kanunda zorunlu tüm unsurları taşıması gerekmektedir. Düzenlendiği yerde ödenecek çekler, 10 gün içerisinde ibraz edilmelidir. Düzenlendiği yerden farklı bir şehirde ödenecek çekler 1 ay içerisinde ibraz edilmelidir. Unsurları tam olan çekin yasal süreleri içerisinde ibraz edilmesi gerekmektedir.

Çek ibraz edildikten sonra banka hesabında yer alan tutar kadarı ödenir, eksik kalan tutar için çek üzerine not düşülür ve hamilin imzalaması istenir eğer hamil imzadan kaçınırsa çek için karşılıksızdır işlemi yapılmaz. Bankaya ibraz edilen çekin ödenmesi için çek sahibinin hesabında para bulunmaması halinin banka görevlisince beyan edilmesinden itibaren karşılıksız çek düzenleme suçu oluşur. Bu suçun oluşması için kasıtlı veya en azından taksirle hesapta para bulundurulmaması gerekir. Mücbir sebep haller, zorunluluk halleri sebebiyle banka hesabında para bulundurulmazsa eğer suçun manevi unsuru eksik kalacaktır.

Bu suçun cezalandırılması için hamilin şikâyeti aranır. Şikâyet mirasçılar tarafından da kullanılabilir. Eğer çekin bedelinin haricen ödendiği kanıtlanırsa borç sona erer ve çekin geri borçluya verilmesi gerekir. Suçu işleyen kişi yani fail, çekle ilgili karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebep olan hesap sahibi kişidir. Görevli mahkeme icra ceza mahkemesidir, yetkili mahkeme ise çekin tahsil amacıyla bankaya ibraz edildiği yer, çek hesabının açıldığı bankanın bulunduğu yer, çek hesabı sahibinin yerleşim yeri, şikâyet eden kişinin yerleşim yeri mahkemeleri yetkilidir. Bu suçun cezası ise; 1.500 güne kadar adli para cezası ve karşılıksız çıkan her çek için fail hakkında ayrı ayrı çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı getirilir.

Son olarak çeki ibraz eden kişinin çek hesabı sahibini karşılıksızdır yazısının çek metni üzerine düşüldüğü tarihten itibaren 3 ay ve her halde 1 yıl içerisinde şikâyet etmesi gerekir. Şikâyette bulunan kişi şikâyetinden vazgeçerse, çek bedeli faiziyle birlikte ödenirse verilen ceza hükmü tüm sonuçlarıyla birlikte ortadan kaldırılır.

Diğer yazılarımızı buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.

Çek Üzerinden Dolandırıcılık veya Resmi Evrakta Sahtecilik Suçu

Çek üzerinde bunması gereken şartlar eksikse eğer ve suçun diğer unsurları da varsa dolandırıcılık suçu oluşacaktır. Çek banka tarafından düzenlendiği için ve bankanın maddi varlıklarından biri olduğu için nitelikli dolandırıcılık oluşmasına sebep olur. Çek üzerindeki unsurlar eksikse ve şüphelinin dolandırıcılık kastının var olup olmadığıhâkim tarafından tespit edilecektir.

Sahtecilik suçunun oluşması için ise çekin kanunda yer alan tüm zorunlu şartları taşıması gerekecektir ve çekin yasal süreler içerisinde bankaya ibraz edilmesi gereklidir. Eğer çekte bulunması gerek en zorunlu unsurlar eksikse ya da çek süresinde bankaya ibraz edilmemişse resmi evrakta sahtecilik değil özel evrakta sahtecilik suçunun oluştuğu kabul edilir.

Bir diğer ayrım ise çekin emre veya hamiline düzenlenmesi halinde resmi, nama yazılı düzenlenmesi halinde özel belgede sahtecilik suçu oluşacaktır. En yaygın sahtecilik şekilleri, çekin banka tarafından bastırılan çekin taklidi olması, çekteki imzanın veya içeriğin sahte olması, çek üzerindeki bazı bilgilerin silinmesi gibi hukuka aykırı eylemlerdir. Failin bu suçu işlemekte kastı olması gerekir.

Tacirin, Tacir Olmayan Kişilere Düzenlenen Çek Kullanarak Çek Düzenlemesi

Bu suç çeşidi ile tacir olan ve olmayan kişiler ayrılarak kayıt dışı ekonominin azaltılması amaçlanmıştır. Tacir olmayan kişilerin çekleri yeşil çerçeve zemin üzerine beyaz renkte ve tacir olmayan ibaresi yer alan çektir. Bu suç ancak kast ile işlenebilir, yani tacir kişinin bu çeki düzenlerken kastı olmalıdır.

Bu suç şikâyete bağlı olarak kovuşturulmaz, resen soruşturulur ve suçun mahiyeti gereği uzlaşma hükümleri bu suça uygulanmaz. Görevli mahkeme asliye ceza mahkemesidir, yetkili mahkeme ise suçun işlendiği yer ve çekin düzenlendiği yer mahkemeleridir. 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür. Çek kanununda düzenlenen diğer suçlara nazaran çok daha ağır yaptırıma tabi tutulmuştur.

Bankaya Çek Hesabı Açılırken Gerçeğe Aykırı Beyanda Bulunma Suçu

Bankanın çek hesabı açmak isteyene mevzuat uyarınca sorması gereken sorular vardır örnek vermek gerekirse kişinin tacir olup olmadığı, çek hesabı açma yasağının bulunup bulunmadığı gibi. Bu sorulara gerçeğe aykırı yanıt verilmesi halinde ise 3 aydan 2 yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür. Bu suçun kovuşturulmasında asliye ceza mahkemesi görevlidir. Suçun işlendiği yer mahkemesi yetkilidir.

Yasak Kararına Rağmen Çek Düzenleme Suçu

Hakkında çek düzenleme ve kullanma yasağı getirilen kişilerin yasağa rağmen bunu yapmaları halinde suç oluşur. Soruşturulması şikâyete bağlı değildir zira hakkında yasak olan kişi yasağı çiğnemektedir. Suçu işleyenler 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılırlar.

Kişiler için yaptırım öngörüldüğü kadar yasaya uygun olmayan eylemlerde bulunması halinde muhatap banka açısından da yaptırımlar öngörülmüştür.

Tacir Olmayan Kişilere Tacir Çeki Verme Suçu

Banka görevlisi tarafından kişinin tacir olmadığı biliniyorsa ve buna rağmen tacir çeki verilirse eğer bu suç oluşur ve çeki düzenleyen banka görevlisi hakkında 50 günden 150 güne kadar adli para cezası yaptırımı uygulanır. Bu suç ile vergi kaçakçılığının önlenmesi, kayıt dışı ekonominin kontrol altına alınması hedeflenmektedir. Soruşturması ve kovuşturulması şikayete bağlı değildir çünkü amaç kamu güveninin korunmasıdır. Suç sadece kasten işlenebilir. Suç işlendiği yer asliye ceza mahkemesi yetkili ve görevlidir.

Banka Görevlisince Karşılıksızdır İşlemi Yapmama Suçu

Tahsil amacıyla bankaya ibraz edilen çekin tamamen veya kısmen karşılıksız çıkması halinde hamilin imzası alınır ve karşılıksızdır işlemi yapılmalıdır fakat görevli bu işlemi yapmazsa eğer bu suç oluşur. Şikâyet üzerine işlemi kasten yapmayan banka görevlisi hakkında 1 yıla kadar hapis cezası verilir. İşlemin yapılmadığı bankanın bulunduğu yerdeki asliye ceza mahkemesi yetkili ve görevlidir. 

5237 sayılı TCK buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.