Yabancılar İçin Oturma İzni (İkamet İzni) Nasıl Alınır?

Oturma İzni (İkamet İzni) Nedir?

Anayasamızın 13. Maddesi herkesin seyahat ve yerleşme hürriyeti olduğunu belirtmektedir. Buna göre Türk vatandaşları ve yabancılar özgürce Türkiye’ye yerleşebilir. Ancak kamu sağlığı ve güvenliği için ve yabancıların korunması, kontrolü ve tespiti için yabancıların yerleşmeleri izin usulüne bağlanmıştır. Bu izne oturma (ikamet) izni denir.

Oturma(İkamet) İzni Nasıl Alınır?

Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ikamet izninin nasıl alınacağını düzenlemiştir. Buna göre; “Türkiye’de, vizenin veya vize muafiyetinin tanıdığı süreden ya da doksan günden fazla kalacak yabancıların ikamet izni almaları zorunludur. İkamet izni, altı ay içinde kullanılmaya başlanmadığında geçerliliğini kaybeder.”
Bu kanun maddesine göre yabancılar Türkiye’de 90 günden fazla kalacaklar ise ya da vizenin tanıdığı süre içinde ülkelerine dönmeyeceklerse ikamet izni almadan Türkiye’de oturmaya devam edemezler. İkamet izni almak zorundadırlar. Verilen ikamet izni süresiz değildir. Eğer ikamet izni alırlarsa da bu izni 6 ay içinde kullanmak zorundadırlar aksi halde izin geçerliliğini yitirir.
İkamet izni için yabancıların başvuru yapmaları gerekir. Başvuru Türkiye dışından ya da Türkiye’de yapılabilir. Yabancı Ulusları Koruma Kanunu her iki durumu da düzenlemiştir. Buna göre;

Türkiye Dışından İkamet İzni Başvurusu Yapacak Olanların İzlemesi Gereken Yol

Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 21. Maddesine göre ikamet izni almak isteyen yabancılar vatandaşı oldukları ya da yasal olarak bulundukları ülkenin konsolosluğuna giderek başvuru yaparlar. Online sistem üzerinden de oturma izni alınabilir. Göç idaresinin online sitesinden e-ikamet üzerinden başvuru yapılabilir. E-ikamet üzerinden doldurulan başvuru formu tamamlandıktan sonra İl Göç İdaresi’nden randevu alınmalıdır. Bu randevu da yine e-ikamet üzerinden alınabilmektedir. Doldurulan form ile başvuru için gerekli evraklar tamamlanarak İl Göç İdaresi’ne ulaştırılır. Başvuruda ikamet izni için başvuran yabancının ikamet izni süresinden 60 gün daha uzun pasaport ya da pasaport dengi belge sunması gerekir. Başvuru için belgeler tamamlanmalı eksikse belgelerin tamamlanması beklenir. Başvuru en geç 90 gün içinde kesin sonuca bağlanır.

Türkiye İçinden İkamet İzni Başvurusu Yapacak Olanlar

Yabancı ve Uluslararası Koruma Kanunu 22. Maddede sayılan hallerde ikamet izni başvurusu valiliklere de yapılabilir. Bu haller şunlardır;

• Adli veya idari makamların kararlarında veya taleplerinde,
• Yabancının Türkiye’den ayrılmasının makul veya mümkün olmadığı durumlarda,
• Uzun dönem ikamet izinlerinde,
• Öğrenci ikamet izinlerinde,
• İnsani ikamet izinlerinde,
• İnsan ticareti mağduru ikamet izinlerinde,
• Aile ikamet izninden kısa dönem ikamet iznine geçişlerde,
• Türkiye’de ikamet izni bulunan anne veya babanın Türkiye’de doğan çocukları için yapacağı başvurularda,
• Geçerli ikamet izninin verilmesine esas olan gerekçenin sona ermesi veya değişikliğe uğramasından dolayı yeni kalış amacına uygun ikamet izni almak üzere yapılacak başvurularda,
• 20nci maddenin ikinci fıkrası kapsamında yapılacak ikamet izni başvurularında,
• Türkiye’de yükseköğrenimini tamamlayanların, kısa dönem ikamet iznine geçişlerinde.

Oturma (İkamet) İzni İçin Gerekli Belgeler

Oturma(ikamet) izni için gerekli belgelerin neler olduğu ikamet izni çeşitlerine göre değişmektedir. İkamet izin çeşitleri şunlardır;

• Kısa dönem ikamet izni
• Aile ikamet izni
• Öğrenci ikamet izni
• Uzun dönem ikamet izni
• İnsani ikamet izni
• İnsan ticareti mağduru ikamet izni.

Oturma İzni Çeşitleri

Kısa Dönem İkamet İzni Alacak Olan Yabancılar Ve Başvuru İçin Gerekli Belgeler

Aşağıda belirtilen yabancılara kısa dönem ikamet izni verilebilir:

• Bilimsel araştırma amacıyla gelecekler
• Türkiye’de taşınmaz malı bulunanlar
• Ticari bağlantı veya iş kuracaklar
• Hizmet içi eğitim programlarına katılacaklar
• Türkiye Cumhuriyeti’nin taraf olduğu anlaşmalar ya da öğrenci değişim programları çerçevesinde eğitim veya benzeri amaçlarla gelecekler
• Turizm amaçlı kalacaklar
• Kamu sağlığına tehdit olarak nitelendirilen hastalıklardan birini taşımamak kaydıyla tedavi görecekler
• Adli veya idari makamların talep veya kararına bağlı olarak Türkiye’de kalması gerekenler
• Aile ikamet izninden kısa dönem ikamet iznine geçenler
• Türkçe öğrenme kurslarına katılacaklar
• Kamu kurumları aracılığıyla Türkiye’de eğitim, araştırma, staj ve kurslara katılacaklar
• Türkiye’de yükseköğrenimini tamamlayanlardan mezuniyet tarihinden itibaren altı ay içinde müracaat edenler
• Türkiye’de çalışmayan ancak Cumhurbaşkanınca belirlenecek kapsam ve tutarda yatırım yapacaklar ile bunların yabancı eşi, kendisinin ve eşinin ergin olmayan veya bağımlı yabancı çocuğu
• Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti vatandaşları.

Kısa dönem ikamet izni için gerekli belgeler şunlardır;

• İkamet izni başvuru formu
• Pasaport veya pasaport dengi bir belgenin aslı ve kopyası
• 4 adet biyometrik fotoğraf
• Yabancının ikamet edeceği süre boyunca yetecek miktarda maddi imkanı olduğuna dair beyanı
• Sağlık sigortası

Aile İkamet İzni Alacak Olan Yabancılar Ve Başvuru İçin Gerekli Belgeler

Aile ikamet izni alacak olan yabancılar;

• Yabancı eşine,
• Kendisinin veya eşinin ergin olmayan yabancı çocuğuna,
• Kendisinin veya eşinin bağımlı yabancı çocuğuna, her defasında üç yılı aşmayacak şekilde aile ikamet izni verilebilir. Ancak, aile ikamet izninin süresi hiçbir şekilde destekleyicinin ikamet izni süresini aşamaz.
  Aile ikamet izni 18 yaşından küçük çocuk için alınmışsa ilk ve orta öğretim kurumlarında öğrenci ikamet izni alınmadan eğitim hakkı sağlanır. 18 yaşını tamamlamış olan ve en az 3 yıl aile ikamet izni ile Türkiye’de kalmış olan yabancı kişi aile ikamet iznini kısa dönem ikamet iznine çevrilmesini talep edebilir. Boşanmış olan yabancı aile ikamet izni ile 3 yıl boyunca Türkiye’de evli kalmış ise aile ikamet iznini kısa dönem ikamet iznine dönüştürebilir. Yabancı eş aile içi şiddet mağduru ise bu 3 yıllık şart da aranmaz. Destekleyicinin ölümü halinde de süre şartı alınmadan verilmiş olan aile ikamet izni kısa dönem ikamet iznine çevrilebilir.
  Aile ikamet izni için gerekli belgeler ikamet izni alacak kişinin ve destekleyici kişinin sunması gereken belgeler konusunda farklılık gösterir.

Aile ikamet izni alacak kişinin sunması gereken belgeler;

• İkamet izni başvuru formu
• Pasaport ya da pasaport dengi bir belgenin yerine geçecek e imzalı ya da imzalı belge
• 4 adet biyometrik fotoğraf
• Duruma göre gerekli ise ek belgeler

Destekleyici kişinin sunması gereken belgeler;

• Pasaport veya dengi bir belgenin yerine geçecek imzalı veya e-imzalı belge.
• Nüfus cüzdanı aslı ve fotokopisi.
• Süre boyunca yetecek maddi imkanın beyan edilmesi
• Başvuran aile bireylerinin hepsi için sağlık sigortası
• İkamet izni belgesinin ya da denginin aslı ya kopyası
• Adli sicil kaydı
• Adres kayıt sistemine kayıtlı bulunduğuna dair belge. Nüfus müdürlüklerinden alınabilir.
• Aile ikamet izninin süresi 3 yıldır. Bu süre destekleyicinin izin süresini aşamaz.

Öğrenci İkamet İzni Alacak Olan Yabancılar

Türkiye’de ön lisans, lisans, yüksek lisans ya da doktora öğrenimi görecek yabancılara öğrenci ikamet izni verilir. Bakımı ve masrafları gerçek veya tüzel kişi tarafından üstlenilen ilk ve orta derecede öğrenim görecek yabancılara, velilerinin veya yasal temsilcilerinin izniyle öğrenimleri süresince birer yıllık sürelerle öğrenci ikamet izni verilebilir ve bu izin uzatılabilir. Öğrenci ikamet izni alınabilmesi için bir yıldan uzun sürecek öğrenim durumu olması gerekir. Öğrenci ikamet izni öğrencinin anne babası ve diğer yakınlarına ikamet izni ile ilgili hiçbir hak sağlamaz.

Uzun Dönem İkamet İzni Alacak Olan Yabancılar

Uzun dönem ikamet izni süresiz olarak düzenlenmektedir. Şartları şunlardır;

• Kesintisiz en az sekiz yıl ikamet izniyle Türkiye’de kalmış olmak
• Son üç yıl içinde sosyal yardım almamış olmak
• Kendisi veya varsa ailesinin geçimini sağlayacak yeterli ve düzenli gelir kaynağına sahip olmak
• Geçerli sağlık sigortasına sahip olmak
• Kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından tehdit oluşturmamak.
• Uzun dönem ikamet izni almış olan yabancılara bazı haklar tanınmıştır. Seçme ve seçilme, askerlik yapma, kamu görevlerine girmek, muaf olan araç ithal etmek gibi Türk vatandaşların yararlandıkları tüm haklardan yararlanabilirler.

İnsani İkamet İzni Alacak Olan Yabancılar

İnsani ikamet izni alacak olan yabancılarda diğer ikamet çeşitlerinde aranan şartlar aranmaz. Süreyi bakanlık belirler, Genel Müdürlük onaylar ve valilik insani ikamet izni verebilir ve bu süreyi uzatabilir.
İnsani ikamet izni alacak olan yabancılar;

• Çocuk yaştaki kişinin yüksek yararı söz konusu olduğunda.
• Hakkında deport (sınır dışı) etme ya da Türkiye’ye giriş yasağı kararı alınmasına rağmen, yabancı kişinin Türkiye’den çıkışı yaptırılamadığında ya da Türkiye’den ayrılması makul ya da mümkün görülmediği takdirde
  Yabancılar kanununun 55 numaralı maddesi uyarınca yabancı uyruklu kişi hakkında sınır dışı (deport) etme kararı alınmadığında. Not: Kanundaki 55 numaralı madde sınır dışı edilemeyecek kişilerden bahseder. Bunlar:
• Deport (sınır dışı) edileceği ülkede ölüm cezası, işkence, insanlık dışı ve onur kırıcı cezalara ya da muamelelere maruz kalacağı konusunda ciddi emareler bulunan yabancı kişiler.
• Ağır sağlık sorunları ve ayrıca yaş ile hamilelik durumları nedeniyle seyahat etmesi riskli görülen yabancı kişiler.
• Mağduriyet desteği sürecinden yararlanıyor olan insan ticareti mağdurları
• Hayati tehlike ortaya çıkaran hastalıkları için tedavileri devam etmekteyken sınır dışı (deport) edileceği ülkesinde bu tedaviye devam etme imkânı bulunmayan yabancı kişiler.
• Psikolojik, fiziksel ya da cinsel şiddet mağdurları (Tedavileri tamamlanıncaya kadar).
• Başvuru sahibi yabancı uyruklu kişinin ilk iltica ettiği ülkesi ya da güvenli bir üçüncü ülkeye geri gönderilme işlemlerinin devam etme süresince.
• Acil sebeplerden dolayı ya da ülkenin menfaatlerinin korunması ile kamunun güvenliği ve kamunun düzeni açılarından Türkiye’ye giriş yapmalarına ve Türkiye’de kalmalarına izin verilmesi gereken yabancı uyruklu kişilerin, ikamet izni verilmesine engel oluşturan durumları nedeniyle diğer ikamet izni türlerinden birini alma imkânları bulunmadığında.
• Olağandışı durumlarda, insani ikamet izni düzenlenir.

İnsan Ticareti Mağdurlarının İkamet İzni

İnsan ticareti mağduru olan veya olabileceği yönünde kuvvetli şüphe duyulan yabancılara, yaşadıklarının etkisinden kurtulabilmeleri ve yetkililerle iş birliği yapıp yapmayacaklarına karar verebilmeleri amacıyla valiliklerce otuz gün süreli ikamet izni verilir. Diğer ikamet izni çeşitlerinde aranan şartlar aranmaz.

Oturma İzni (İkamet İzni) Uzatılabilir Mi?

İkamet izni çeşitlerine göre süreler farklılık göstermektedir. Her iznin süresi farklıdır. Bu süreler bittikten sonra uzatılma imkânı da çeşitlerine göre farklılık gösterir. Mevcut oturma izninin bitmesine en az 60 gün kala valiliğe uzatma başvurusu yapılır. Kişisel bilgilerinde bir değişiklik olmayan yabancı e- ikamet üzerinden uzatma başvurusunu yapar ve bu başvuru ile aşağıda sayacağım belgeleri 5 iş günü içerinde İl Göç İdaresine verir. Kişisel bilgilerinde değişiklik olan yabancı ise aynı işlemi İl Göç İdaresi Müdürlüğü aracılığı ile yapar. Oturma iznini uzatmak için gerekli belgeler şunlardır;

• Oturma izni başvuru formu
• Noter onaylı pasaport ya da dengi bir belgenin nüshası
• 4 adet fotoğraf
• Yabancının ikamet edeceği süre boyunca yetecek maddi imkanı olduğuna dair beyan
• Sağlık sigortası
  İznin çeşidine göre şu belgeler de eklenmelidir;
• Kısa dönem ikamet izni uzatma başvurusu için kısa dönem ikamet izni ile Türkiye’de neden bulunulacağına dair ilgili kurum veya kuruluşlardan alınacak imzalı ya da mühürlü belge.
• Öğrenci ikamet izni için aktif öğrenci olduğuna dair imzalı mühürlü belge
• Güncel aile ikamet izni ilk başvuruları.
  Bu süreçler tamamlandıktan sonra alınan oturma (ikamet) izni sonrası çalışma izni için gerekli şartlar ve evraklar sağlandıktan sonra çalışma izni alınabilir.
  Konunun detayları ile birlikte prosedürleri doğru uygulayabilmek için konuya hakim bir avukata danışmanızın menfaatinize olacaktır. İşlemlerde eksiklik veya hata olması halinde ise de port (sınır dışı ) edilme ihtimaliniz bulunmaktadır.